Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2006, Side 87

TÓMIÐ OG TILVERAN
látum Kta út fyrir að það búi yfir ákveðnu eðli eða merkingn handan
menningarlegra ákvarðana. I tungnmálinu, með táknum, endurtekning-
um og helgisiðum, khsjum og margvíslegum gjörningum og öðrum við-
brögðum búum við kynið tdl. Kynið er ekki tdl öðruvísi en sem það við-
mið sem við búum til um leið og við ákveðum að það sé viðmið.
Fáar bækur um kynjafiræði á síðari tímum hafa orðið svo áhrifaríkar,
mikið notaðar og misnotaðar eins og Gender Trouble Judith Buder. Hún
var hyllt sem nýr spámaður en bók hennar var líka harkalega gagnrýnd
og vakti umtalsverða reiði. Arásirnar komu frá íhaldssömum femínistum
í Bandaríkjunum sem fannst hún ráðast á femíníska rarmsóknarhefð. Þær
komu hka ffá róttækum femínistum sem gagnrýndu hana fyrir að tala úr
fílabeinstumi niður tdl þeirra sem stæðu í baráttunni. Með kenningum
sínum gengi hún erinda andfemínista. Hörð gagnrýni kom ennfremur
frá lesbískum fræðimönnum sem voru ósáttdr við þá „hinsegin“ bylgju
sem fór yfir háskólana í kjölfar Butler.
Gagnrýninni svaraði Buder með bókinni Bodies that matter (1993;
Líkamar sem máh skipta).8 Þar skýrir hún og dýpkar nokkur atriði sem
orkað höfðu tvímæhs í fyrri bókinni. Hún útskýrir hvað hún á við með
hugtakmu „gjömingshæfni“9 og segir að það hafi aldrei verið ásetningur
sinn með því að „skjöna“10 kynið að beina athyglirmi frá gagnrýninni
samfélagsumræðu. Þvert á móti. Hún fer sömuleiðis betur ofan í saum-
ana á afstöðu sinni til „drag“-fyrirbærisins sem hún telur fela í sér mjög
róttæka málamiðlun um kynið. Gagnrýnendur Butier höfðu sakað hana
um að upphefja „drag“ og sýna það í rómantísku ljósi. Þeir sögðu að það
væri annað hvort óraunsæi eða einfeldni sem fengi hana tdl að skoða
„drag“ eða klæðskiptd sem einhvers konar vopn í baráttunni um kyn-
ferðið.
I hókinni Hva er en kvinne? (2002; Hvað er kona)11 leggur Toril Moi
fram athyglisverða gagnrýni á meðferð Judith Butier á hugmyndum
Simone de Beauvoir og telur hana rangtúlka og misskilja þær. Toril Moi
Sjá gagnrýni sem rakin er í Dagný Kristjánsdóttír, „Skápur, skáptir, herm þú mér ...“
í Undirstraumum, Reykjavík; Háskólaútgáfan, 1999, bls. 290-296.
8 Judith Butler, Bodies thatMatter. Titillinn er margræður og vísar líka til efnisleika lík-
amans. Hann mun einnig hafa verið þýddur sem „Efhislegir líkamar“.
9 Þetta er tilraun til þýðingar á hugtakinu „performativitý1, myndað eins og „ger-
andahæfni“ sem er þýðing á enska hugtaldnu „agency".
10 Þýðing Geirs Svanssonar á sögninni „to queer“.
11 Toril Moi, Hva er en kvinne? Oslo: Gyldendal, 2002.
85