Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2006, Síða 140

MAGNÚS FJALLDAL
samdi fljódega um frið og skipringu landsins á milli þeirra. Ári síðar dó
Játmundur, og þá fyrst varð Knútur konungur yfir öllu Englandi. Hann
bað síðan Emmu sem gifrist honum með því skilyrði að einungis synir
þeirra ættu tilkall til erfða á Englandi.19
2.3 Ofbeldislýsingar
Halldóri Laxness var stundum borið á brýn sem rithöfundi að í bókum
hans væri mikil áhersla lögð á hið ljóta og viðurstyggilega í mann-
eskjunni og hennar verkum.20 Slík atriði er vissulega að finna í Gerplu
þar sem lýst er pyntingum og meiðingum af ýmsu tagi, pyntingartólum
og böðlum sem þau nota.21 Það er hins vegar eftírtektanært að frásagnir
sumra enskra kirkjusagnfræðinga á illvirkjum víkingahers Þorkels háva í
Kantaraborg eru snöggtum ljótari en frásögn Gerplu, þótt ljót sé. Þannig
má lesa í Ki'óníku (Chronicle) Florence frá Worcester að konur hafi verið
dregnar á hárinu eftir strætum brennandi borgarinnar og síðan kastað á
bálið, en reifabörn rifin af brjóstum mæðra sinna og varpað á spjótsodda
eða kramin til bana undir vagnhjólum.22 I Konungasögu Simeons frá
Durham (A Histoiy ofthe Kings ofEngland) og í Króníku Rogers frá Hove-
den er því bætt við að sumir hafi dáið af því að vera hengdir upp á kyn-
færum sínum.23 Það er því ljóst að því fer fjarri að Halldór hafi einatt
verið á höttunum efrir ljótustu lýsingum sem hann gat fundið í enskum
19 Þessi saga er skilmerkilega rakin í riti EM. Stentons, Anglo-Saxon England, bls. 3 86-
397.
20 Sjá t.d. þau ummæli séra Benjamíns Kristjánssonar eftir útkomu Sjálfstaðs fólks að
bókin vekti hjá honum þá tilfinningu „að manrdífið sé raunar einn allsherjar sóða-
legur sorphaugur bófa og illræðismanna“. Að mati Halldórs Guðmundssonar varð
þetta viðhorf útbreitt með Islendingum (Halldór Guðmundsson, Halldór Laxness,
bls. 299). Um Gerplu sagði Helgi Haraldsson á Hrafnkelsstöðum að hann hefði
„aldrei sýnt meira sálarþrek á ævi [sinni]“ en að ljúka við lestur þeirrar bókar, enda
væri „uppistaðan ... klám og guðlast, eitt það ógeðslegasta sem [hann hefði] lesið
þess kyns“ (Helgi Haraldsson, Engum er Helgi líkur: bóndimi á Hrafiikelsstöðum segir
sína meiningu, Reykjavík: Om og Orlygur, 1971, bls. 151-152). Fleiri niðrandi um-
mæh af þessu tagi um Geiplu eru rakin í bók Hannesar Hólmsteins Gissurarsonar
(Laxness - 1948-1998: ævisaga Halldórs Kiljans Laxness, bls. 79-81).
21 Sjá t.d. lýsingu sögnnnar á framgöngu Olafs Haraldssonar og aðstoðarmanna hans
gegn íbúum Kantaraborgar eftír fall hennar (bls. 190-195).
22 Sjá Joseph Stevenson, The Chuixh Histoiians ofEngland - Tbe Anglo-Saxom Chronicle,
The Chronicle ofFlorence ofWin'cester, 2. bindi, 1. hluti, bls. 260.
23 Sjá J. Stephenson, Simeon ofDurham -A Histoij ofthe Kings ofEngland, bls. 103 og
Henry T. Riley, The Annals ofRoger de Hoveden, 1. bindi, bls. 90.
138