Þjóðlíf - 01.07.1990, Side 31

manns hafi látist, en sumir nefna allt að
7000 manns. í kjölfarið fylgdu fjölda-
handtökur. „Við getum dregið þann lær-
dóm af þessum atburðum að við verðum
að slökkva hvern andspyrnuneista um leið
og við komum auga á hann,“ fullyrti Deng
Sjáping.
Aðgerðir stjórnvalda vöktu hrylling og
fordæmingu um allan heim, en það bitn-
aði hvorki á stjórnmála- né viðskiptasam-
böndum við Kína. Fregnir af voðaverkum
stjórnvalda bárust seint og illa eða jafnvel
alls ekki til fjarlægari héraða í Kína. Það
mætti því ætla að stjórnvöld hafi sloppið
vel frá ódæðinu og geti unað vel við sitt.
Ekki er allt sem sýnist. Menn mega
ekki gleyma að klofningur kom upp í
flokknum, og líka hernum. Herinn hafði
hikað; „Alþýðuherinn tilheyrir fólkinu,“
hljóðaði bréf frá yfir hundrað háttsettum
liðsforingjum, stuttu áður en látið var til
skarar skríða, „hann má aldrei skjóta á
fólkið.“ Einn herforingi neitaði að fram-
fylgja þvílíkum skipunum. Fréttir af upp-
reisn innan hersins voru þó á misskilningi
byggðar. Samt er ljóst að eftir blóðbaðið
jókst mjög óánægja með einn æðsta yfir-
mann hans, harðlínumanninn Jang
Sjangkún.
Þá má velta fyrir sér hvers vegna ákveð-
ið var að beita valdi. Þeir eru til sem segja
að flokkurinn hafi verið kominn á fremsta
hlunn með að ganga að helstu kröfum
námsmanna; að leiðari málgagnsins frá í
apríl, sem brennimerkti námsmenn sem
óábyrgar bullur, yrði dreginn til baka, og
verið minnst, og gaf námsmönnum sem
voru farnir að safnast saman á Torgi hins
himneska friðar byr undir báða vængi.
Um miðjan mánuðinn voru þúsund þeirra
komnir í hungurverkfall á torginu.
Þá tók Gorbatsjof Sovétleiðtogi hús á
þeim Pekingherrum. Hagur mótmælenda
vænkaðist frekar, því yfirvöld gátu
ómögulega brotið þá á bak aftur þegar
hann var í heimsókn og heimurinn horfði
á.
Þar fór í verra fannst mörgum, og meira
en það; það tók að bera á misklíð innan
flokksins. Fyrir harðlínumönnum fór Lí
Peng, forsætisráðherra, flokksformaður-
inn Sjá Sjang leiddi þá hófsamari. Öllu
skipti hvorn Deng Sjáping styddi. Hann
varð að gera upp hug sinn — og það gerði
hann. Sjá Sjang var sviptur völdum. 20.
maí tóku herlög gildi í höfuðborginni. En
þetta var seint í rassinn gripið. Mótmælin
mögnuðust nú stig af stigi, frá borg til
borgar, og almennir borgarar bættust í
hóp námsmanna. í Peking var hermönn-
um vörnuð leið að Torgi hins himneska
friðar, hvar yfir hundrað þúsund manns
héldu fyrir.
Eitthvað varð þó að gera. Lí Peng
reyndi að tala mótmælendur til. Flokks-
linan varð þessi: þið hafið að vissu leyti
rétt fyrir ykkur, við verðum að uppræta
spillingu, en svona aðgerðir er alls ekki
hægt að samþykkja. Farið heim, við höf-
um heyrt kvartanir ykkar og ætlum að
kippa þessu í liðinn. Frá sjónarhóli mót-
mælenda féllu öll vötn til Dýrafjarðar, eða
þannig. Við skulum talast við, sögðu þeir,
en einungis á jafnréttisgrundvelli. Við
krefjumst róttækra breytinga á þessu kerfi
sem hefur leitt til spillingar og alls kyns
óréttlætis, og við verðum að vera fullvissir
um að ekki verði setið við orðin tóm. Fyrr
förum við ekki fet.
Hér mættust stálin stinn. Deng, Lí
Peng og félagar misstu þolinmæðina.
„Þetta var orðið óþolandi,“ sagði Deng
seinna, „þeir vildu greinilega afnema sós-
íalisma í landinu.“ Þriðja til fjórða júní
braut Alþýðuherinn sér leið að Torgi hins
himneska friðar. Yfirvöld staðhæfðu að
um það bil 300 hermenn hafi verið myrtir
af „blóðþyrstum glæpamönnum", en ein-
ungis 23 námsmenn hafi týnt lífi. Hinu
opinbera er alls ekki treystandi, vitað er að
mörg lík voru fjarlægð af torginu og seinna
brennd. Flestir giska á að milli 500 og 1000
Klofningur kom upp í hernum
og í flokknum. Herinn er líka
blóðugur upp fyrir axlir eftir
harmleikinn.
ÞJÓÐLÍF 31