Þjóðlíf - 01.07.1990, Síða 44

••
LOGREGLAN
í HNEYKSLIS-
MÁLUM
Breska lögreglan í vondum málum. Imynd hinnar
vingjarnlegu löggu að hverfa. Sökuð um ofbeldi og
margvísleg önnur brot. Saklaust fólk árum saman ífangelsi á
grundvelli rangra upplýsinga frá lögreglunni
GUÐMUNDUR JÓNSSON BRETLANDI
Traust almennings á bresku lögreglunni
hefur sjaldan verið minna en nú að und-
anförnu. Gagnrýni á starfshætti hennar
og trúverðugleik hefur magnast með
hverju hneykslinu á fætur öðru, þar sem
hún er með einum eða öðrum hætti
bendluð við að trufla gang réttvísinnar.
Alvarlegar sakir eru bornar á lögreglu-
menn; brot á starfsreglum, fölsun sönn-
unargagna, ljúgvitni, líkamlegt og and-
legt ofbeldi gagnvart grunuðu fólki.
il er goðsögn um enska lögregluþjón-
inn, „the bobby“ eins og þeir kalla
hann. Þetta er vinaleg lögga sem er stöð-
ugt á vappi um hverfið sitt eða miðbæinn,
allir í hverfmu þekkja hana og í raun og
veru er hún ein af þeim. Hún er óvopnuð
en samt verndari þeirra, lögga sem hægt er
að treysta og er alltaf boðin og búin að
koma í veg fyrir glæpi — eða leysa þá ef
ekki vill betur.
Þótt þetta sé goðsögn hefur hún sann-
leikskorn að geyma. Áður fyrr var meiri
áhersla lögð á hverfislöggæslu og eftirlit á
götum úti, en í dag eru flestar löggur
komnar inn á stöð eða hafa hreiðrað um sig
í hraðskreiðum bílum. Og eitt er víst að
lögreglan naut áður meira trausts og virð-
ingar almennings en hún gerir nú.
Þetta vaxandi vantraust á lögreglunni
stafar að sumu leyti af því að hlutverk
hennar hefur breyst. Hún þarf að fást við
meiri og alvarlegri glæpi en áður fyrr. En
lögreglan hefur líka verið notuð á undan-
förnum árum og áratugum sem pólitískt
verkfæri til að halda aftur af fólki í mót-
mælaaðgerðum af ýmsu tagi og hemja
verkfallsaðgerðir; jafnvel brjóta verkföll á
bak aftur í blóðugum átökum eins og í
verkfalli kolanámumanna 1984-85. Og
hinar umfangsmiklu óeirðir á fyrri hluta
níunda áratugarins urðu ekki til að bæta
sambúð almennings og lögreglu. ímyndin
um hinn góðlátlega bobbý var óðum að

þoka fyrir annarri miklu ófrýnilegri:
vopnum búinni óeirðarlögreglu.
Síðustu árin eru þó annars konar mál
sem hafa grafið undan trausti fólks á lög-
reglunni. Hvert hneykslið hefur rekið
annað þar sem lögreglan hefur orðið upp-
vís að því að hafa logið upp sakargiftum á
fólk, borið ljúgvitni í réttarsal, „týnt“
mikilvægum málskjölum og misþyrmt
fólki í varðhaldi. Þó nokkur mál hafa verið
tekin upp að nýju þar sem dæmdir menn
hafa verið sýknaðir við nánari skoðun
sönnunargagna, sem reyndust fölsuð eða
véfengjanleg. Ein afleiðing alls þessa er sú
að vitnisburður lögreglumanna er ekki tal-
inn eins trúverðugur og áður. I fyrrasum-
ar var maður sýknaður af ákæru um að
hafa eiturlyf undir höndum, þrátt fyrir
vitnisburð 66 lögregluþjóna gegn honum.
Dómur komst að þeirri niðurstöðu að lög-
reglan hafi reynt að „negla“ manninn, það
er falsað sönnunargögn til að fá hann
dæmdan.
f hneykslismálum undanfarinna
missera ber hæst mál þeirra sem
dæmdir voru á áttunda áratugnum fyrir
sprengjutilræði á vegum írska lýðveldis-
hersins. í október á síðasta ári voru
„Guildford-félagarnir fjórir“ sýknaðir eft-
ir að hafa eytt tæplega 15 árum ævi sinnar í
fangelsi. Þetta írska fólk var dæmt í ævi-
langt fangelsi árið 1975 sakað um að hafa
staðið að sprengjutilræði írska lýðveldis-
hersins í krám í Guildford og Woolich árið
Skynsamleg íhaldssemi
Bretar eru fastheldnir á forna siði. Þegar
formleg atkvæðagreiðsla fer fram í þing-
inu í Westminster ganga þingmenn út úr
þingsal og safnast saman í tvö herbergi,
já-herbergið og nei-herbergið, eftir því
hvar í málinu þeir vilja standa. Síðan
ganga þeir gegnum hlið í herberginu þar
sem þingverðir standa til sitt hvorrar
handar og telja þá sem út fara. Loks
ganga þingmenn inn í þingsalinn önd-
vert við þær dyr sem þeir fóru út um og
hefur þá atkvæðagreiðslan farið fram svo
óyggjandi sé. Talsverður tími getur farið
í þessar atkvæðagreiðslur, hver um sig
getur tekið um 20 mínútur.
Nýjungagjörnum þingmönnum
finnst þetta gamaldags aðferð og hafa
þeir reynt að fá því framgengt að bjöllur
verði settar við sæti þingmanna. Þeir
benda á að góð reynsla sé nú fengin af
notkun rafmagns og þetta muni flýta
fyrir afgreiðslu mála. En fylgjendur
óbreytts kerfis eru á því að það hafi
marga ótvíræða kosti að loka menn inni í
atkvæðaherbergjunum í 10-20 mínútur.
Þá eigi nefnilega ráðherrar enga undan-
komuleið þegar óbreyttir þingmenn
vilja ná tali af þeim og engir embættis-
menn eru til að skýla þeim.
44 ÞJÓÐLÍF