Þjóðlíf - 01.07.1990, Síða 82

MENNING
HÚN HÉT LOU
„Við verðum alltaf konur“, sagði Lou Salomé um aldamótin.
Fyrir skemmstu kom út í Vestur-Þýska-
landi ný ævisaga Lou Andreas-Salomé í
alþekktri röð bóka frá Rororo-útgáfunni.
Hún var einn þekktasti rithöfundur
landsins í kringum aldamótin og verk
hennar þykja mjög lýsandi fyrir þáver-
andi stöðu kvenna í þjóðfélaginu, þau
spegla baráttuna fyrir eigin sjálfstæði.
Jafnframt þykja verk hennar lýsa efa-
semdum um baráttuna og ótta við að
konur glati því sem kvenlegt er. Að auki
er Lou Salomé fræg fyrir sambönd sín
við ýmsa karlmenn eins og heimspeking-
inn Nietzsche, ungskáldið Rilke og sál-
fræðinginn Freud.
ou Salomé var af þýskum ættum en
alin upp í Rússlandi, fædd í Sánkti
Pétursborg á því herrans ári 1861, sama ári
og bændaánauð var loks aflétt í landinu.
Faðir hennar var hershöfðingi og var hann
tæplega sextugur að aldri þegar Lou fædd-
ist. Hann skapaði sér orð, sem einn
fremsti herstjórnandi keisarans er upp-
reisn Pólverja var brotin á bak aftur árið
1831. Hin unga Lou ólst upp við heraga á
heimilinu en stytti sér stundir við að segja
sjálfri sér og Guði ævintýri á dimmum
nóttum í þeirri norðlægu heimsborg Pét-
ursborg.
EINAR HEIMISSON
Lou Salomé var ávallt ákveðin í að
ganga menntaveginn og hélt þess vegna til
Zurich, en þar var eini þýskumælandi há-
skólinn í Evrópu sem veitti konum jafnan
aðgang á við karlmenn. Hún lagði stund á
heimspeki og guðfræði og vakti þegar at-
hygli fyrir fágætar námsgáfur. Einn pró-
fessorinn lýsti henni sem „demanti“. At-
orka hennar var slík að hún ofreyndi sig að
lokum og varð að halda til Ítalíu og dvald-
ist í Róm 1881—82. Þar komst hún til
góðrar heilsu en kynntist jafnframt einni
þekktustu kvenréttindakonu Evrópu um
þessar mundir, Malwidu von Meyesbug,
sem nýlega hafði gefið út víðfrægt verk:
„Minningar hugsjónakonu“.
Meysenbug kynnti fyrir Lou hugmynd-
ir sínar um kvenfrelsi en Lou mætti þeim
með efasemdum og þess bera bréf hennar
merki („Við verðum alltaf konur“). Efa-
semdir um ýmsa viðtekna strauma sam-
tímans var ávallt einkenni á persónu Lou
Salomé; hún setti spurningarmerki við
sósíalisma, trúleysi, hugmyndir um kyn-
ferðislegt frelsi einstaklingsins, sem um
þessar mundir áttu sér víðtækan hljómgr-
unn meðal rússneskra námsmanna í Sviss.
En Malwida von Meyesbug gerði fleira
en kynna Lou Salomé hugmyndir sínar
uT?y
ÁLASKA'
BÍLAVÖRUR
í SÉRFLOKKI
Heildsöludreyfing:
PRbúðin hf. S: 64141P
um kvenfrelsi. Hún skrifaði einmana
kunningja sínum að nafni Friedrich
Nietzsche og sagði honum frá þessari lið-
lega tvítugu stúlku. Nietzsche hafði þá
starfað sem háskólakennari í Sviss en orð-
ið að láta af störfum sakir nærsýni og mígr-
enikasta, sem hrjáðu hann stöðugt. Hann
var einhleypur en var að leita sér að að-
stoðarmanni við fræðistörf sín, sem helst
átti að vera kona, og hann hafði í hyggju að
giftast. Hjónabandið átti þó einungis að
vara í tvö ár og skyldi samið um það fyrir-
fram; Nietzsche óttaðist að lengri samvist-
ir myndu hindra frama hans á sviði heim-
spekinnar.
í apríl árið 1882 tók Nietzsche sér af
fyrrgreindum ástæðum ferð til Rómar að
hitta þessa rússnesku stúlku og bera bón-
orð sitt upp við hana. Svo fór hins vegar að
Nietzsche þjáðist svo mjög af mígreni í
Róm að fundir þeirra Lou urðu stuttir.
Hann bar þó upp erindi sitt við hana en
fékk dræmar undirtektir. Nietzsche fór
síðan á eftir Lou til Sviss og þau voru
meðal annars viðstödd frumsýningu á Par-
isifal eftir Wagner í Bayereuth í ágúst
sama ár. Lou sagði eftir á að þetta hefði
verið „leiðinleg sýning“.
Systir Nietzsches, Elizabeth, reyndi
loks að fá Lou til að giftast bróður sínum
en árangurslaust og tjáði Lou Elizabethu
þá skoðun sína við það tækifæri að bróðir
hennar væri „alltof mikill egóisti“.
Lou Salomé varð víðfrægur rithöf-
undur á síðasta áratug nítjándu
aldar. Hún skrifaði skáldsögur, smásög-
ur, ljóð og ritgerðir af ýmsum toga. Hún
varð sömuleiðis þekkt sem konan, sem
hryggbraut höfund ofurmennskuhug-
myndanna, Friedrich Nietzsche. Einkalíf
Lou Salomé varð hins vegar aldrei sérlega
gæfuríkt og einkenndist af ýmiss konar
sálrænum lögmálum, sem hún þóttist sjálf
ekki ráða við.
Hún gekk að eiga heilsutæpan stjörnu-
fræðing, Friedrich Carl Andreas að
nafni, en með því skilyrði að samneyti
þeirra yrði aldrei holdlegt. Daginn áður en
þau trúlofuðust stakk Andreas sig í hjarta-
stað með búrhníf og lifði stunguna naum-
lega af. Lou leit á eiginmann sinn sem
82 ÞJÓÐLÍF
J