Læknablaðið : fylgirit - 01.01.2007, Qupperneq 34

ÁGRIP ERINDA / XIII. VÍSINDARÁÐSTEFNA HÍ
lungnasjúkdómi, en oft veldur hún einnig heilabólgu, og var
taugasjúkdómur (visna) aðaleinkenni í sumum kindahjörðum,
þegar veiran gekk hér á landi á árunum 1933-1965. Sett hefur
verið fram sú tilgáta, að sumir MVV-stofnar séu heilasæknari
en aðrir og hafa slíkar tilgátur einnig verið settar fram varðandi
HlV-stofna. í fyrra verkefni fannst endurtekin núkleótíðröð
í LTR (long terminal repeat) MVV sem gerði það að verkum
að veirurnar gátu vaxið í æðaflækjufrumum, liðþelsfrumum og
fíbróblöstum auk átfrumna, sem eru aðal markfrumur veirunnar
in vivo. Vel getur verið að veirurnar þurfi að geta vaxið í öðrum
frumugerðum en átfrumum til þess að komast inn í heila. í þessu
verkefni voru MVV-stofnar úr mæðilungum og visnuheilum úr
faraldrinum 1933-1965 rannsakaðir með tilliti til endurtekinna
raða í LTR. Líklegt er að á þessu svæði séu efliraðir sem
umritunarþættir úr frumunni þekkja og var þessum mismunandi
LTR-svæðum skeytt framan við merkigen á tjáningarplasmíði til
þess að komast að því hvort þau stjórnuðu mismikillli tjáningu í
hinum ýmsu frumugerðum.
Efniviður og aöferðir: LTR DNA úr vaxkubbum frá 1949-1965
var magnað upp með PCR og raðgreint. Fjögur heilasýni og
átta lungnasýni voru raðgreind. Einnig var LTR með og án
tvöföldunar sett framan við luciferasagen á tjáningarplasmíði
og æðaflækjufrumur eða liðþelsfrumur genaleiddar með þessum
plasmíðum og magn lúsiferasa mælt.
Niðurstöður: Endurtekin núkelotíðröð fannst í LTR úr
veirustofnum sem einangraðir voru úr visnuheilum, en slík tvöföld
röð fannst ekki í stofnum sem voru einangraðir úr mæðilungum.
Hins vegar fannst ekki munur á tjáningu í æðaflækjufrumum
hvort sem röðin var einföld eða tvöföld. Niðurstöðurnar styðja
því þá kenningu að heilasækni mæði-visnuveiru tengist stofnum
sem geta vaxið í öðrum frumum en átfrumum, en stjórn tjáningar
er líklega á litnings DNA.
E 29 Tíðni sýkinga og afföll af völdum Loma branchialis
(Microsporidia) í eldi þorskseiða
Matthías Eydal, Árni Kristmundsson, Slavko H. Bambir, Sigurður
Helgason
Tilraunastöð Háskóla íslands í meinafræði að Keldum
meydal@hi.is
Inngangur: Undanfarin ár hefur eldi á þorski verið stundað
við ísafjarðardjúp. Seiði á fyrsta aldursári eru veidd og alin í
strandkerjum frá hausti til næsta vors og þá flutt í sjókvíar til
eldis í sláturstærð. Fylgst hefur verið með sýkingum af völdum
sníkjudýra, sveppa og baktería. Loma branchialis, sem er
innanfrumusníkill (sníkjusveppur) sem sýkir tálkn, milta og fleiri
líffæri, hefur valdið hvað mestum afföllum í eldinu. Náttúruleg
sýkingartíðni í seiðum í ísafjarðardjúpi er 5-10%.
Efniviður og aöferðir: Fylgst var sýkingum í seiðaárgöngum 2002
og 2003. Samhliða voru alin jafngömul þorskseiði af eldisuppruna,
ýmist sér eða í bland með villiseiðunum í strandeldinu, en alltaf í
blönduðu eldi í sjókvíum. Tekið var tilviljanakennt úrtak fiska og
deyjandi fiskar rannsakir sérstaklega.
Niðurstöður: Afföll af völdum Loma sýkinga komu fram eftir
fjögurra til fimm mánaða eldi, en einungis í veiddum seiðum og
tíðni sjúklegra breytinga jókst smám saman. Eftir sex mánaða
eldi í sjókvíum, náði sýkingartíðni um það bil 60% í bæði fiskum
af villtum uppruna og eldisuppruna. Næstu sex mánuði lækkaði
tíðnin í 36% í villifiski og 17% í eldisseiðum, trúlega vegna affalla.
Tíðni var mun lægri í eldisfiskum sem voru aldir sér í byrjun, 8%
og 18% eftir sex og níu mánuði í kvíum. Vefjabreytingar sáust
í tálknum og fleiri líffærum, fiskarnir urðu dökkir og vesluðust
upp.
Alyktanir: Afföll á sérhverjum tíma voru ekki mikil vegna Loma
sýkinga, en sýkingar voru viðvarandi allan eldisferilinn, en
heildarafföllin umtalsverð yfir tveggja til þriggja ára eldistímabil.
Rannsóknin staðfestir að smit berst auðveldlega milli fiska í
sama keri. Besta framtíðarlausnin væri að nota eingöngu fiska af
eldisuppruna í þorskeldi.
Þakkir: Verkefnið er styrkt af AVS sjóði Sjávarútvegsráðuneyti
sins.
E 30 Notkun nýrra aðferða við greiningu á riðu í kindum
Stvfunía Þorgcirsdóttir, Jóna Aðalheiður Aðólfsdóttir, Marianne Jensdóttir
Tilraunastöð HI í meinafræði að Keldum.
slef@hi.is
Inngangur: Á árinu 2005 var byrjað að nota elísupróf (ELISA)
til riðuskimunar í heilbrigðu sláturfé á Tilraunastöðinni að
Keldum í stað hefðbundinnar vefjalitunar. Slík fljótvirk próf
eru notuð í flestum löndum Evrópu til að skima fyrir kúariðu
auk riðu í kindum, bæði í heilbrigðum dýrum og áhættuhópum.
Virkt eftirlit með þessum sjúkdómum er nú skylda í öllum
Evrópusambandslöndum.
Efniviður og aðferðir: Árlega eru prófuð um 3.000 sláturhúsasýni
úr fullorðnu fé, auk sýna sem koma til prófunar vegna
gruns um riðu. I elísuprófinu er magn riðusmitefnis (PrPSc) í
heilasýnum mælt með einstofna mótefnum (TeSeE kit, Bio-Rad).
Elísuskimunin er næmari en vefjameinafræðileg skoðun og getur
einnig numið óhefðbundin riðuafbrigði. Til að staðfesta riðusmit,
ef sýni er jákvætt í elísuprófi, er notað próteinþrykk (western
blot) og með því er einnig hægt að greina mun á riðuafbrigðum.
Niðurstöður: Um 5.000 sláturhúsasýni hafa verið prófuð með elísu
og reyndust þau öll vera neikvæð fyrir riðusmiti. Hins vegar hefur
riða greinst á þremur bæjum síðan 2005, í öllum tilvikum í kindum
með sjúkleg einkenni. Nokkrar jákvæðar kindur til viðbótar
fundust í þessum þremur hjörðum. Við rannsókn á riðuhjörð frá
2004, þar sem hafði greinst Nor98 riðuafbrigði, fannst einnig eitt
jákvætt sýni til viðbótar upprunalega riðutilfellinu, en sjaldgæft er
að finna fleiri en eina jákvæða kind í slíkum hjörðum.
Ályktanir: Til að taka upp þessa nýju aðferð við riðuskimun
var komið upp sérstakri rannsóknaraðstöðu á Keldum, þar sem
eingöngu er unnið að rannsóknum á riðu. Riðusmitefnið er
afar þolið og því nauðsynlegt að halda því á einangruðu svæði.
Með næmari aðferð getum við hugsanlega fundið fleiri tilfelli
og fyrr á sjúkdómsferlinum þannig að smit út frá hverju tilfelli
verður minna. Þessi nýja aðferð gæti þannig flýtt fyrir útrýmingu
riðusjúkdómsins á íslandi.
34 Læknablaðið/fylgirit 53 2007/93