Læknablaðið : fylgirit - 01.01.2007, Side 63

AGRIP ERINDA / XIII.
VÍSIN DARÁÐSTEFNA
H I
E109 Matarvenjur skólabarna á unglingsaldri. Fræðileg
greining
Guðrún Margrél Gunnsteinsdóltir12, Guðrún Kristjánsdóttir1'2
'Hjúkrunarfræðideild HÍ, 2Landspítali
gkrist@hi.is
Inngangur: Rannsóknir sýna að matarvenjur hafi áhrif á heilbrigði
og námsframmistöðu barna. Tilgangur verkefnisins var að kanna
hvernig breytingar unglingsáranna í samspili við félagslegt
umhverfi og skóla hafa áhrif á matarvenjur þeirra og hvaða þættir
séu þar sem skipa lykilhlutverki í mótun matarvenja.
Efniviður og aðferðir: Fræðilegu efni var safnað í gegnum
gagnasöfnin PubMed, ProQuest og OVID. Heimildarleit gaf
29 greinar; 21 rannsókn, fimm fræðilegar greinar og þrjár
með almennri umfjöllun. Vettvangsathugun var gerð í fjórum
grunnskólum á Stór-Reykjavíkursvæðinu og nágrenni. Rætt
var við skólastarfsmenn, kennara, skólahjúkrunarfræðing og 12
nemendur úr 9. og 10. bekk sem mynduðu fjóra rýnihópa. Stuðst
var við efnisflokka í niðurstöðum heimildagreiningar í greiningu
gagna.
Helstu niðurstöður: Efni heimildanna skiptist í fjóra flokka;
matarvenjur skólabarna (50%) og þættir sem tengjast
matarvenjum barnanna; einstaklingsbundnir þættir (72%), þættir
í félagslegu umhverfi (62%) og skólatengdir þættir (56%). Samtöl
við skólastarfsmenn og nemendur staðfestu þá efnisflokka sem
heimildir fjalla um, þó með ólíkum hætti. Skynjun og upplifun á
aðstæðum við skólamáltíðir, gildi umhverfis, aðgengis, sjálfstæðis
og sjálfsmyndar var áréttað með samtölum nemenda í rýnihópum
en minna var gert úr gildi foreldra og fjölskyldu fyrir mataræði
þeirra. Fræðsla um mataræði er ekki fyrirferðarmikil í samtölum,
hvorki við nemendur né starfsfólks, en ljóst er að þessir aðilar
hafa ólíka sýn á matarvenjur skólabarna.
Ályktanir: Rannsóknir benda til að matarvenjur raskist verulega
á unglingsárum. Matarvenjur ráðast af einstaklingsbundnum
þáttum, jafnt sem félagslegu og samfélagslegu umhverfi þeirra,
þar sem fjölskylda og skóli gegna veigamiklu hlutverki þó svo
að börnin sjálf séu ekki meðvituð um það. Niðurstöður benda
einnig til að skólinn geti haft áhrif á matarvenjur unglinga með
því aðgengi sem hann veitir að mat og því umhverfi og leiðsögn
sem hann býður nemendum sínum í tengslum við máltíðir og
matartíma. Þar skipa skólahjúkrunarfræðingar lykilhlutverki í
samhæfingu og ráðgjöf.
E 110 Kynheilbrigðisþjónusta. Sjónarhorn unglinga
^óley S. Bendcr
Hjúkrunarfræðideild HÍ
ssb@hi.is
Inngangur: Alþjóðlegar samþykktir hafa verið gerðar um
naikilvægi sérstakrar kynheilbrigðisþjónustu fyrir unglinga og
úhersla lögð á nauðsyn þess að taka mið af viðhorfum þeirra við
þfóun slíkrar þjónustu. Tilgangur rannsóknarinnar er að skoða
viðhorf unglinga hér á landi til kynheilbrigðisþjónustu.
Efniviður og aðferðir: Tekin voru viðtöl við 12 rýnihópa
unglinga. Þátttakendur voru frá Stór-Reykjavíkursvæðinu og
landsbyggðinni. Þeir voru á aldrinum 15-21 ára, alls 90
einstaklingar. Viðtölin voru um ein klukkustund að lengd, skráð
orðrétt og greind eftir þemum.
Niðurstöður: Fram komu alls fjögur meginþemu varðandi
þjónustuna, nálgun þjónustunnar, gæði þjónustunnar, sérþarfir
unglinga og framtíðarskipulag. Nálgun þjónustunnar er þeim
misauðveld. Þeir nefna hindranir eins og örðugleika við að fá
tíma á heilsugæslustöðvum, óhentugan opnunartíma, erfiða
reynslu af þjónustunni og kostnað. Sérþarfir unglinga birtast
meðal annars á þann hátt að því yngri sem þeir eru þeim mun
feimnari og óframfærnari eru þeir og eiga erfiðar með að nálgast
og nota þjónustuna. Þeir eiga jafnframt í örðugleikum með að
sækja þjónustu sem er opin til fjögur á daginn. Varðandi gæði
þjónustunnar leggja þeir áherslu á trúnað, borin sé virðing
fyrir þeim, framkoma sé fordómalaus og að umhverfið sé þeim
vinveitt. í framtíðinni vilja þeir hafa greitt aðgengi að þjónustunni
og hún sé í notalegu og hlýlegu umhverfi.
Ályktanir: Niðurstöður benda til þess að ýmislegt þurfi að bæta
til að koma betur til móts við þennan hóp á þessu sviði og stuðla
þannig að ábyrgari notkun getnaðarvarna. Mikilvægt er að
taka mið af viðhorfum og sérþörfum þeirra við skipulagningu
þjónustunnar, eins og hver veitir þjónustuna, hvenær hún er opin
og hvernig er hugað að gæðum hennar.
E 111 Heilsutengdir lífstílsþættir meðal ungmenna á íslandi.
Niðurstöður úr landskönnun
Ingibjörg Katrin Stefánsdóttir1, Rúnar Vilhjálmsson2
‘St.Franciskusspítala í Stykkishólmi,;hjúkrunarfræðideild HÍ
nmarv@hi.is
Inngangur: Rannsókninni var ætlað að skoða heilsutengda
hegðunarþætti meðal 18-24 ára ungmenna á íslandi. Fjöldi ólíkra
breytna er varða jákvæða og neikvæða heilsutendga hegðun var
athugaður. Leitað var svara við því hvort ólíkur lífsstíll liggi að
baki heilsutengdri hegðun hjá þessum aldurshópi.
Efniviður og aðferðir: Rannsóknin var unnin upp úr
gögnum landskönnunarinnar „Heilbrigði og lífskjör íslendinga“.
Heildarúrtakið var 18 til 75 ára íslendingar, valdir með
tilviljunaraðferð úr Þjóðskrá (N=1.924, heimtur 69%). í
rannsókninni var athugað undirúrtak ungmenna 18 til 24 ára
(N=348) úr áðurnefndri landskönnun. Alls voru athugaðar 37
breytur tengdar heilsutengdri hegðun. Leitandi þáttagreining
(exploratory principal component factor analysis) var notuð til
að þáttagreina heilsutengdu hegðunaratriðin.
Niðurstöður: Þáttagreiningin leiddi í ljós fjóra heilsutengda
þætti: 1. hreyfingu, 2. óhollar fæðuvenjur, 3. ávanaefnanotkun
og 4. hollar fæðuvenjur. Þættirnir fjórir skýrðu 35,3% af
heildarbreytileika atriðanna (item variance). Meðal Chronbachs
alpha fyrir þættina fjóra var ,69. Fylgni milli þátta var almennt
veik.
Ályktanir: Ólíkir heilsutengdir lífsstflsþættir liggja að baki
hinum ýmsu heilsutengdu hegðunarþáttum ungmenna á íslandi.
Greining á jákvæðum og neikvæðum heilsutengdum þáttum
nýtist við að auðkenna áhættuhópa ungmenna. Veik fylgni milli
Læknablaðið/fylgirit 53 2006/93 63