Tímarit Máls og menningar - 01.05.1943, Síða 27

TIMARIT MALS OG MENNINGAR
21
brigðri skynsemi, að íslenzka ríkið eða nokkurt annað riki geti
helgað sér með einkarétti útgáfu á nokkrum bókum, hvort heldur
þær hafa verið samdar á Islandi eða í einhverju öðru landi, og
hvort heldur fyrir eða eftir 1400. íslenzka ríkið á engan sérrétt á
útgáfu íslenzkra fornrita fremur en önnur ríki, og er öllum kunn-
ugt, að miklu fleiri útgáfur þessara rita hafa hingað til verið prent-
aðar erlendis en hér. á landi. Þetta atriði laganna er því algerlega
dauður bókstafur utan Islands, hver útlendingur sem er getur sem
áður gefið fornritin út, Islendingar einir eru sviptir frjálsum rétti
til útgáfu á þeim, og má slíkt þykja furðulegt og hlægilegt.
Eftir að höfundaréttur (að liðnum 50 árum frá dauða höfundar )
er útrunninn að verkum skálda og rithöfunda, eru þau sameigin-
legur menningararfur allra þjóða. Það má hver sem er hvar sem
er í heiminum gefa þau út, snúa þeim á sína tungu, semja upp úr
þeim önnur verk. íslendingar eiga jafnan rétt á við Grikki á forn-
ritum þeirra, Grikkir jafnan rétt og við á fornritum okkar. Við
eigum rétt á við hvern Englending á útgáfu af ritum Shakespeares.
Enska ríkið hefur ekki heimild til að taka sér neinn einkarétt á út-
gáfu þeirra, og þótt það gerði slíkt (sem reyndar er óhugsandi um
jafn siðmenntaða þjóð), gæti hvert ríki annað virt slík lög að vett-
ugi. Laxdæla saga er engin séreign Dalamanna (þó að til séu þeir
þykkskinnungar, sem lialda því fram), heldur ekki íslenzku þjóðar-
innar. Laxdæla er fyrir allan heiminn. Þingmenn Rangæinga eru að
gera sig að fábjánum, þegar þeir í auglýsingaskyni í kjördæmi sínu
þykjast vera að taka Njálu að sér. Njála hefur lagt undir sig allan
heiminn og þarf ekki á hjálp þeirra að halda til eins eða neins.
(Hitt er aftur á móti vafasamt, hvort nokkrir menn í veröldinni
gera sér eins heimskulegar hugmyndir um Njálu, eða finna mætti
dæmi þess nokkurs staðar, að menn sverti nafn heimsfrægrar bók-
ar með því að nota sér það í jafn lágkúrulegum tilgangi).
Lögbann við prentun bóka (eins og fornritanna) með frjálsum
útgáfurétti hlýtur að teljast brot gegn ákvæðum íslenzku stjórnar-
skrárinnar um prentfrelsi. Kennslumálaráðuneytið er með lögun-
um frá 1941 gert að nokkurs konar ritskoðunarstofnun, en í 67.
gr. stjórnarskrárinnar segir: „ritskoðun og aðrar tálmanir fyrir
prentfrelsi má aldrei í lög leiða,“ Utgáfur af fornum sem nýjum