Tímarit Máls og menningar - 01.12.1960, Qupperneq 57

UM LAUNAKENNINGU KARLS MARX
í samanburði við fullmótaðar kenningar
marxismans varð um „járn-lögmál“ Las-
salles ekki aðeins sagt það, að það væri
rangt, eins og það væri fram sett, heldur
einnig hitt, sem enn verra var, að það væri
ekki tilraun til lausnar þeim vanda, sem
mestu máli skipti. Arðrán verkamanna
skipti Marx öllu. Hann hélt því fram, að
arðrán þeirra hlyti að aukast, hvort sem
laun hækkuðu eða lækkuðu.
„... launaverkamaðurinn hejur aðeins
leyji til að vinna fyrir sér, þ. e. að lifa, ej
hann vinnur að nokltru ókeypis jyrir al■
vinnurekendur. Fyrirkomulag launavinnu
er þess vegna jyrirkomulag þrœlahalds, og
að sönnu þrælalialds, sem verður strangara
ejtir því sem jramleiðslukrajtar þjððfélags-
ins þróast, hvort sem verkamenn hljóta
hærrí eða lœgri launagreiðslur ...
Það er rétt eins og meðal þrœla, sem að
lokum hafa brotið upp leyndardóma þræla-
haldsins og stojnað til uppreisnar, taki sig
til þræll nokkur, sem enn vœrí í viðjum úr-
eltra hugmynda, og skrifaði í stefnuskrá
uppreisnarinnar: þrœlahald skal ajnumið
sökurn þess að jramfærslukostnaður þrœl-
anna eins og þrœlahaldinu er jyrir komið,
getur ekki farið fram úr tilnefndu há-
marki.“ II., ii. hluti, bls. 15.)
I Auðmagninu kemur einnig fyrir sú hug-
rnynd, að vaxandi örbirgð fylgi atvinnu-
legri framþróun í þjóðfélagi anövaldsins,
annað en lágmarkslaun.“ I þýzku útgáf-
unni 1885 lét Engels þessum orÖum fylgja
neðanmálsgrein á þessa leið: Það sjónar-
mið, að „náttúrulegt", þ. e. eðlilegt verð
vinnuafls, svari til kostnaðar af því lífs-
framfæri, sem er algert skilyrði lífi og fjölg-
un verkamanna, setti ég fyrstur manna fram
(1844) ... Eins og hér verður séð, féllst
Marx á þetta sjónarmið þá. Lassalle sótti
það til okkar beggja." (8., bls. 45, nmgr. —
leturbr. bætt við.)
„hvort sem verkamenn hljóta hærri eða
lægri launagreiðslur“. í því telur Marx, að
hlutur verkamanna hljóti að versna, hvort
sem launagreiðslur til þeirra eru háar eða
lágar, eftir því sem fjármagnið hleðst upp.
(5., bls. 708—709.) Þessi orð koma meira
að segja fyrir í sömu málsgrein og setning-
ar, sem oft er í vitnað til stuðnings túlkun
launakenningar Marx sem forsagnar um
„vaxandi örbirgð" verkamanna:
„Um leið og fjármagnið hleðst upp á
annan bðginn, hleðst upp á hinn bóginn
örbirgð, erfiðisþrautir, Jirælahald, fáfrœði,
hrottaskapur, andleg niðurníðsla.“ (5„ bls.
709.)
Þessi orð eða önnur svipuð verða ekki
lögð út til stuðnings annarri hvorri túlkun-
inni á launakenningu Marx, þar sem ein-
mitt um merkingu orðanna er deilt.
II. Lífsframfæri
Um vaxandi örbirgð verkamanna þrátt
fyrir hækkandi laun hefur verið fjallað.
Ekki hefur verið hugað að, hvort vaxandi
iirhirgð verkanianna geti ekki líka orðið
við lækkandi latin. Þótt hækkun og lækkun
launa hafi aðeins verið skilgreind sem hlut-
fallslegrar merkingar, hefur samt sem áður
ekki verið bægt frá dyrum vexti algerrar
örbirgðar verkamanna. Ef hlutfallsleg ör-
hirgð verkamanna vex fram úr tilteknu
ntarki, verður hún jafnframt vaxandi alger
örbirgð þeirra. Ef farið skal nærri um þau
ntörk, ef nokkur eru, sem Marx setti vexti
hlutfallslegrar örbirgðar verkamanna, þarf
að athuga merkingu orðsins „lífsframfæri“
í ritum Marx.
Lífsframfæri á máli Marx hafa sumir tal-
ið jafngilda lágmarki þeirra hluta, sem
nauðsynlegir eru til að framfleyta lífinu
eða einhverju því áþekku, — eða að
minnsta kosti einhverju ákvörðuðu af til-
greinanlegum mörkum. í sumum ritum er
þessi hugmynd teygð svo, að Marx er látinn
391