Tímarit Máls og menningar - 01.12.1960, Blaðsíða 83

UMSAGNIR UM BÆKUR
son and Sons í Edinborg ætli að gefa út
íslenzkar fomsögur með enskum þýðingum.
A vinstri blaðsíðu hverrar opnu verður ís-
lenzkur texti, en ensk þýðing til hægri.
Þetta verður vísindaleg útgáfa bæði að
vöndun texta og skýringa. Að útgáfunni
verður og er unnið af íslenzkum og enskum
fræðimönnum sameiginlega. Þetta verður
því einhver vandaðasta útgáfa íslenzkra
fomrita, sem um getur til þessa. Um all-
langt skeið hafa íslenzkar fomsögur notið
vaxandi vinsælda erlendis. Er skemmst af
því að segja, að árið 1956 kom Gunnlaugs-
saga, Laxdæla, Egla og Njála út í Ráð-
stjórnarríkjunum í 90 þús. eintökum, og
mér er sagt, að upplagið hafi selzt upp á
skömmum tíma. Grettissaga kom úr árið
eftir 1957 á tékknesku í 9000 eintökum,
einnig uppseld, árið 1955 kom Njáls saga
út í Bandaríkjunum þýdd af C. F. Bayer-
schmidt og L. M. llollander, gefin út af
New York University Press, og í fyrra kom
Eyrbyggja út þar í landi, og er þeirrar út-
gáfu getið hér á öðrum stað. í sumar kom
Njála út í þýðingu Magnúsar Magnússonar
og Hermanns Pálssonar í ensku Penguin
útgáfunni. Þetta eru helztu útgáfur ís-
lenzkra fornrita, sem mér eru kunnar á
síðustu árum. Ekki er ég svo vel að mér
í tungumálum, að ég hafi getað glöggv-
að mig á slafnesku þýðingunum. Hins
vegar veit ég af allsárri reynslu, að ýms-
ir erlendir fræðimenn hafa til þessa haft
fráleitar hugmyndir og skoðanir á ís-
lenzkum fornbókmenntum. Til skamms
tfma þótti það dágóð latína að telja megin-
þorra þeirra „gamal-norska“ forngripi, sem
varðveitzt hefðu á Islandi af einhverjum
óskiljanlegum orsökum. Nú eru flestir
fallnir frá þessari villu og viðurkenna rétt
þjóðerni sagnanna, en samt er ótalmargt,
sem bögglast fyrir ágætum erlendum fræði-
mönnum, sem eru þó allir af vilja gerðir að
skilja íslenzkt samfélag að fomu og nýju.
Þannig scgir Hollander í formála að Njálu
1955:
„Það vekur undrun, að list skuli hafa náð
slíkum þroska hjá frumstæðri landbúnaðar-
þjóð einangraðri langt frá miðstöðvum
menningarinnar. Þar (á Islandi) var engin
yfirstétt óháð brauðstriti (leisure class),
engin stétt, sem bafði tileinkað sér siði og
fegurðarskyn aðalsins eins og tíðkaðist í
Mið- og Suður-Evrópu og að nokkru leyti
í Skandinavíu á miðöldum." (Njáls saga,
New York 1955, bls. 5—6.) Það er eðlilegt,
að manni, sem hefur svo furðulegar hug-
myndir um íslenzkt samfélag 13. aldar,
gangi illa að skilja, úr hvaða jarðvegi ann-
að eins listaverk og Njála sé sprottið. Fyrir
rúmum 20 árum ritaði enskur prófessor um
íslandsverzlun Englendinga á miðöldum.
Hann hafði ógrynni heimilda fyrir framan
sig, og þær sýndu honum, að landar hans
hefðu siglt hingað norður miklum flotum
árlega, en hann fékk aldrei skilið til fulls,
að þeir hefðu haft nokkuð að gera til þess-
ara köldu stranda. Heimildirnar sýndu hon-
um, að hingað fluttu þeir pell og purpura,
en hann var svo sannfærður um að íslend-
ingar hefðu verið örsnauður armingjalýð-
ur, að hann taldi vafasamt, að markaður
hefði verið fyrir slfkan lúxusvarning. Norð-
læg lega íslands og kaldranalegt nafn valda
því enn í dag, að menn telja það lítt byggi-
Iegt og öldungis fráleitt, að hér hafi nokkru
sinni staðið blómlegt menningarríki.
Þegar Hollander og flestir aðrir útlend-
ingar fjalla um íslenzkt samfélag miðalda,
sést þeim venjulega yfir tvær mikilvægar
staðreyndir: á íslandi var auðug yfirstétt
leik og lærð, sem sjaldan þurfti að öfunda
stéttarbræður sína erlendis af veraldar-
gengi, og hinn leiki aðall Evrópu var lítill
menningarmiðlandi; riddarar miðalda voru
fæstir jafnvel að sér til bókar og Guðmund-
ur Hölluson.
Hér er enginn vettvangur til þess að
TÍMAliIT MÁLS OC MENNINGAR
417
27