Tímarit Máls og menningar - 01.12.1960, Blaðsíða 55

UM LAUNAKENNINGU KARLS MARX
skilning þeirra á hækkun og Iækkun launa,
þarf að íhuga (2) merkingu orðsins „lífs-
framfæri", eins og Marx notar þaff í ritum
sínum og (3) sumar röksemdimar til stuffn-
ings túlkunar launakenningar Marx sem
forsagnar um vaxandi algera örbirgff verka-
manna í þjófffélagi auffvaldsins og (4) aðra
þætti en hina efnahagslegu, sem Marx telur
stuðla að örbirgff.
I. Gildi launa
I kenningum almennrar hagfræffi hefur
löngum veriff gerður greinarmunur á þeirri
upphæff peninga, sem verkamönnum er
greidd að launum, og því magni vara og
þeirra nota þjónustu, sem keypt verffur viff
peningaupphæff þessari. Adam Smith skildi
þannig á milli „launa í reynd“ og „launa
aff nafni".1 Um „laun í reynd“ og „laun aff
nafni“ fjallar einnig David Ricardo. En um
hugtök og vinnubrögff í hagfræði sótti Marx
margt til hans eins og raun ber vitni. Alla
affra merkingu en Adam Smith lagffi David.
Rieardo í hugtök þessi, þar eð hann reisti
upp kenningakerfi sitt aff allt öffrum hætti.
„Laun í reynd“ í ritum Adams Smiths og
annarra hagfræðinga heita „laun aff nafni“
á máli Davids Ricardos. (24., bls. 50.) í
ritum Ricardos merkja „laun í reynd“ gildi
launa effa með öffrum orðum þaff magn
vinnu, sem fólgiff er í vörunum, er verka-
mönnum falla f hlut. „Laun í reynd“ voru
mælikvarði á hlutdeild verkamanna í heild-
arframleiffslunni í ritum Ricardos, en ekki
á algert magn vara og þjónustu verkamönn-
um til handa.2 Ef sakir aukinna afkasta
1 Hann var þó ekki alltaf sjálfum sér
samkvæmur um grundvöll þessarar skipt-
ingar.
2 (24., bls. 49—50.) J. S. Mill hefur skor-
inorðast sett þetta atriði fram: „Á máli
hans (Ricardos) voru laun affeins sögff
hækka, þegar þau hækkuffii ekki affeins aff
verkamenn báni úr býtum meira en áður af
magni vara, sem þó var minni hluti heildar-
framleiðslunnar en áður, þá var um launa-
lækkun aff ræða á máli Ricardos. Hann tek-
ur fram, að „það væri engu að síður raun-
veruleg lækkun, þótt þeir hlytu fyrir laun
sín meira magn hinna ódýru vara en áður“.
(24., bls. 50) Marx hugsar að sama hætti:
„... samjara auknum ajköstum vinnunn-
ar getur vel farið svo, að verð vinnuafls
verði fallandi, þótt falli þessu fylgi stöðug-
ur vöxtur (þeirra vara), sem verkamenn
hljóta sér til lífsframfœris." (5., bls. 573.)
Meira máli en hliðstæffar framsetningar
sem þessar skiptir, að Marx tók upp af
ráðnum hug svonefnda „vinnugildiskenn-
ingu“ Ricardos, og þá um leiff skilgrein-
ingu hans á gildi launa. Marx leit svo á, aff
hugtak þetta um „gildi Iauna“ yrffi rakiff
til sannrar þjóðfélagslegrar heimspeki.
„Gildi launa þarj að meta, ekki á grund-
velli þess magns lífsnauðsynja, sem verka-
menn hljóta að launum, heldur á grund-
velli þess magns vinnuafls, sem þessar lífs-
nauðsynjar kosta ... í reynd þess hluta
vinnudagsins, sem verkamenn taka til eigin
afnota. Vel getur verið, að mœld í notagildi
(magni vara eða peninga) hœkki laun
þeirra með auknum afköstum, þótt launin
jalli metin að gildi ... það er eitt af helztu
ágœtum Ricardos, að hann gerði athugun á
hlutfallslegum launum og skipaði þeim í
tilgreindan flokk. Áður fyrr hafði jafnan
verið litið á laun sem ósamsettan þátt, og
magni, heldur í gildi ... Ricardo sagði
þess vegna ekki laun hafa hækkað vegna
þess aff verkamenn gátu fengið tvö mál
hveitis í staff eins fyrir daglaun ... Hækk-
un launa á máli Ricardos merkti aukningu
kostnaffar viff framleiðslu launa ... aukn-
ingu þess hluta afrakstrar vinnunnar, sem
verkamenn bera úr býtum ...“ (17., bls.
96—97.)
389