Tímarit Máls og menningar - 01.12.1960, Blaðsíða 67

UM NOKKUR ATRIÐI KONGOMALSINS
afstöðu með þjóðfrelsisfylkingu Alsírbúa,
þó honum muni að sumu leyti vera það
þvert um geð. A hinn bóginn hafa þá þau
ríki sem róttækari eru gert sitt til að varð-
veita þessa einingu, jafnvel þó þau yrðu
stundum að slá nokkuð af. Afrísk samvinna
virðist sem sagt vera meira en nafnið eitt
ólíkt því sem er um „norræna samvinnu".
Það er engu hægt að spá um það hversu
lengi sú samvinna muni endast; vel má vera
að andstæðumar í stjórnmálum og atvinnu-
háttum Afríkulanda beri hana ofurliði inn-
an skamms, en hún hefur um sinn verið
staðreynd sem allir hafa orðið að beygja
sig fyrir. Þessi staðreynd hefur sjálfsagt
valdið nokkru um að jafnvel þau ríki Af-
ríku sem óánægðust voru með framkomu
Sameinuðu þjóðanna í Kongó létu tilleið-
ast að veita Hammarskjöld traust, til að
rjúfa ekki samstöðu Afríkulanda. Onnur ef
til vill enn mikilvægari orsök er þó sú að
þessi ríki binda miklar vonir við eflingu
Sameinuðu þjóðanna og vilja ógjarnan
verða til þess að gera þær óstarfhæfar,
jafnvel þó aðeins væri um stundarsakir.
Loks er augljóst að traustið sem afrískar
ríkisstjórnir veittu Hammarskjöld þýddi í
raun og veru ekki að athafnir sendimanna
hans væru samþykktar; nær væri að segja
að það hafi verið bundið því skilyrði að
breytt yrði um stefnu.
En afstaða Afríkuríkja er ekki eina gát-
an í sambandi við Kongó. Önnur spurning,
sízt lítilvægari, hlýtur að koma hverjum
þeim manni í hug sem fylgzt hefur með ferli
Hammarskjölds síðan hann varð aðalritari
Sameinuðu þjóðanna: Er hann sjálfur á-
byrgur fyrir framkomu sendimanna sinna í
Kongó eða hafa þeir eða aðrir valdamiklir
aðiljar tekið af honum ráðin?
Franski stjórnmálamaðurinn Claude
Bourdet, sem skrifað hefur nokkrar ágætar
greinar frá þingi Sameinuðu þjóðanna
stingur upp á svofelldri skýringu:
„Ef nokkurntíma hefur verið gerð ómak-
leg árás á mann þá er árás Sovétríkjanna á
Hammarskjöld ómakleg, að því leyti sem
hún beindist að aðalritaranum persónulega.
Trygve Lie var vissulega amerískur agent.
En ekki Hammarskjöld. Hann er hægrisós-
íalisti á skandinavíska vísu, en einlæglega
umhugað um réttlæti, hann er sér meðvit-
andi um örðugleika og mikilvægi starfs síns
og er ævinlega albúinn að leggja sjálfan sig
i áhættu til að þoka málum áleiðis. Hann
er fulltrúi merkilegs skeiðs í sögu Samein-
uðu þjóðanna, og ég hygg að einhverntíma
muni menn meta hann að verðugu. Og
þó ...
Og þó hefur Hammarskjöld ekki tekizt
að ráða við jortíð Sameinuðu þjóðanna, að
minnsta kosti ekki alveg. Hann hefur ráðið
bót á mörgum vanköntum frá stjórnartíð
Tryggva Lie, en það er ekki mjög auðvelt
að uppræta mein þess timabils þegar
Bandaríkin réðu lögum og lofum bæði á
þinginu og í framkvæmdastjórninni. Enn í
dag eru amerísk áhrif yfirgnæfandi í skrif-
stofum Sameinuðu þjóðanna. Aðstoðarrit-
ararnir sem ganga formlega næstir aðalrit-
aranum (Rússi sem hefur með höndum
pólitísk málefni, Frakki efnahagsmál, Júgó-
slavi verndarsvæðin, Brasilíumaður upplýs-
ingainál, Formósu-Kínverji fundahöld og
tveir sendimenn: Bandaríkjamaður og Ind-
verji) hafa engin raunveruleg völd. Það er
„brain trust“ Hammarskjölds sem hefur
þau í höndum ásamt honum: í fyrsta lagi
fulltrúi framkvæmdastjómarinnar Cordier,
þá persónulegur ráðgjafi Wachtmeister,
annar sendimaðurinn Bunche, og pólitíski
fulltrúinn Wieschhoff. Sá síðast nefndi er
að nafni til ráðunautur rússneska aðstoðar-
ritarans en í raun hefur hann það hlutverk
á hendi að ónýta ráð hans. Af þessum fjór-
um eru þrír amerískir: Cordier er Ameríku-
niaður, Wieschhoff er Ameríkumaður af
þýzkum uppruna; Bunche — mjög rétt-
TIMARIT MALS OC MENNINCAR
401
26