Tímarit Máls og menningar - 01.12.1960, Blaðsíða 40

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
skilja við stúlkuna sjúka og örviln-
aöa, ef til vill geðbilaða. Óneitanlega
fellur mér illa að þurfa að fara svona
með þau, en ég fæ þó ekki við því
spornað. Þetta á sem sé að vera raun-
sönn og vísindaleg smásaga, laus við
alla tilfinningasemi, hárnákvæm eins
og skýrsla efnafræðings um tilraunir
í rannsóknarstofu. . .. Ég skrifa mjög
hægt og inargles hverja setningu til
að koma í veg fyrir að óvísindaleg,
úrelt eða vafasöm hugtök slæÖist inn
í söguna, ég gerilsneyÖi hana jafnóð-
um, strika út orð eins og ást og sál,
vísa miskunnarlaust á bug allri lin-
kind og hef sífellt í huga nýjustu upp-
götvanir og kenningar.“ Síðar í sög-
unni segir svo: „Vandamál nútímans
-— hef ég ekki fallið í þá freistni að
einblína á afleiöingar, en gleyma or-
sökum? Alls konar bögubósar og
loddarar eru sýknt og heilagt að stagl-
ast á vandamálum nútímans, lítandi
upp til hæða með spekingssvip og
gasprandi um vonzku mannkynsins.
Jafnvel auðkýfingarnir, sem hafa tví-
vegis á þessari öld sprengt undan okk-
ur þann lífsgrundvöll sem við stóð-
um á, flytja nú langar og grimmileg-
ar ræður um vandamál nútímans, trú-
leysi fólksins, siðleysi þess og virð-
ingarleysi fyrir fornum dyggðum, —
ætli við neyðumst ekki til að kasta á
ykkur sprengju í þriðja sinn, marg-
falt öflugri en áður, gereyÖingar-
sprengju úrþvættin ykkar, svo að
bankar og kauphallir megi dafna í
friði. Og þúsundir meykerlinga taka
undir og fjasa grátklökkar um æsku-
lýð á villigötum. Og slóttugir gáfu-
menn sjá sér leik á borði að hagnast
á angist okkar og bölsýni meðan við
erum enn á lífi. Einu sinni bjó í
Kaupmannahöfn sérlyndur einstæÖ-
ingur, Sören Kierkegaard að nafni.
Hann glímdi við sjálfan sig og heim-
inn, Guð og Hegel, skrifaði undarleg-
ar bækur og dó. Síðan segja danir:
Det var Sörens. í París býr rithöfund-
ur nokkur sem drekkur heitt rauðvín
á vetrarkvöldum og semur sögur og
leikrit um vandamál nútímans, skækj-
ur, portlífismenn, kynvillinga, þjófa,
lygara og smámoröingja: Hér sjáið
þið mannkynið góðir hálsar, — og
þú verkalýöur, sem reynir að bera
hönd fyrir höfuð þér þegar hámennt-
aðir vopnasmiðjueigendur vilja
græða ögn á því að kúga þig eða
drepa, þú ert ekki hótinu betri en
þeir, nei verri, það eru flekkaÖar á
þér lúkurnar! Komið til mín, ég skal
kenna ykkur að lifa, kenna ykkur að
velja og hafna, því að ég er ekki að-
eins rithöfundur, heldur einnig heim-
spekingur. Ég hef til dæmis fært mér í
nyt nokkrar gamlar skruddur eftir
liann Sören heitinn Kierkegaard og
fundið upp nýtt meöal, tiltölulega ó-
dýrt, það ætti ekki að vera ofviða
kaupgetu ykkar: Existentíalismi —
— allra meina elixír.“
En margt fer öðruvísi en ætlað er.
Lítill hvolpur, ólgandi af lífsfjöri,
374