Tímarit Máls og menningar - 01.12.1960, Blaðsíða 34

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
byggingar. En þau eru einmitt ein-
kenni á góðum barnasögum, að full-
orðnir geti einnig notið þeirra. Eg
held að Olafur Jóhann ynni þarft
verk, ef vildi gera úrval úr sögum sín-
um og þáttum og gefa út handa börn-
um og unglingum. Það yrði góð bók.
Það er ekki þar með sagt, að börn og
unglingar geti ekki lesið bækur Ólafs
Jóhanns, eins og þær eru, en það til-
heyrir sérhæfingu nútíma þjóðlífs, að
bók sé gefin út sem barna- eða ungl-
ingabók. Urvalþað, er Sigurður Guð-
mundsson gerði fyrir Bókaútgáfu
Menningarsjóðs og kom út á síðast-
liðnu ári, er mjög vel heppnað, en ég
hygg, að Sigurður hefði samt hagað
valinu öðruvísi, ef hann hefði fyrst
og fremst ætlað það börnum og ungl-
ingum.
Skáldskap Ólafs Jóhanns má skipta
í tvo aðalflokka: skáldsögur, sem
sumir nefna bóksögur, og smásögur,
sem sumir nefna þætti. Bóksögurnar
eru þessar: Skuggarnir af bænum
1936, Liggur vegurinn þangað? 1940,
Fjallið og draumurinn 1944, Vorköld
jörð 1951 og Gangvirkið 1955. Smá-
sagnasöfnin eru þessi: Kvistir í altar-
inu 1942, Teningar í tafli 1945, Spegl-
ar og fiðrildi 1947 og Á vegamótum
1955, samtals 23 þættir. Auk þess
kom út 1947 skáldsagan Litbrigði
jarðarinnar. Hún er í rauninni ekki
bóksaga heldur þáttur, en er jafn-
framt ein listrænasta saga Ólafs Jó-
hanns. Árið 1952 kom út í ljóðabók,
er hann nefnir: Nokkrar vísur um
veðrið og fleira. Sú bók lætur lítið
yfir sér, en er ákaflega hugljúf og vel
unnin.
Þess er ekki kostur í stuttu erindi
að gera verkum Ólafs Jóhanns nokk-
ur viðhlítandi skil. Ég skal þó freista
þess að minnast á nokkur atriði og
vík þá fyrst að hinum lengri skáld-
sögum.
Sagan Skuggarnir af bænum, sem
kom út 1936 og Ólafur Jóhann mun
því hafa ritað, þegar hann var 17 ára,
segir frá tveim fyrstu áföngum í lífi
fátæks sveitadrengs, sem missir föð-
ur sinn, hrekst til vandalausra, verð-
ur að þola illa aðbúð og strýkur loks
burt af heimilinu. Sögumiðinu verð-
ur bezt lýst með orðum höfundar
sjálfs, en hann segir svo á bls. 180:
„Einhvers staðar í þessari sögu er
sagt frá litlum dreng, sem fæddist í
skugganum; þar flaut sólin seint og
síðar meir yfir hæsta tindinn, og
hvarf síðan í öldótt fang Hálsafjall-
anna. — Hingað til hafði þessi litli
drengur lifað í þessum sama skugga,
því að hann nær yfir allan heiminn,
yfir allt lífið.
Þeir, sem segja að allt sé fagurt og
gott, að ekkert ljótt sé til, ættu að
draga gluggatjöldin til hliðar, og
horfa aðeins eitt augnablik inn í tár
sorgarinnar, böl mannlífsins. Þá
munu þeir komast að raun um, að
engin orð eru þess umkomin að túlka
þjáningu veraldarinnar, enginn mað-
368