Tímarit Máls og menningar - 01.12.1960, Blaðsíða 66

TIMARIT MALS OG MENNINGAR
hcfur verið vandlega dulbúinn og hans er
lítt getið í borgaralegum málgögnum, jafn-
vel ekki hinum frjálslyndu. Einna mestur
vandi fyrir áhorfendur Kongómálsins er að
svipta þeim dulbúningi burt og lesa hinn
ófrýnilega sannleika út úr siðprúðum nöfn-
um eins og aðstoð, vernd, löggæzlu, mála-
miðlun. Amerískir blaðamenn sem vel
þekkja til, tala nú um það sín á milli að
valdarán Móbútús hafi verið skipulagt af
leyniþjónustu Bandaríkjanna að undirlagi
Allans Dullesar. Þeir sem eiga bágt með að
trúa að Bandaríkjastjórn leggi mannorð sitt
í Afríku í aðra eins hættu til þess að varð-
veita hagsmuni Rockefellers í Kongó, mega
minnast þess að sú sama leyniþjónusta und-
ir stjórn hins sama Dullesar kæfði í blóði
hið unga lýðræði í Guatemala árið 1954 til
þess eins að gróði auðhringsins United
Fruit yrði ekki skertur. En áður en Móbútú
var „fundinn upp“ af Central Intelligence
Agency hafði Bandaríkjastjórn skýlt sér
bakvið Sameinuðu þjóðirnar.
II. Sameinuðu þjóðirnar, Kongó,
Afríka
Þáttur Sameinuðu þjóðanna í Kongó-
deilunni er flókinn og flæktur, en þó liggja
cinnig hér nokkur atriði í augum uppi: 1)
Sendimenn Hammarskjölds í Kongó stefndu
að því strax í upphafi að taka völdin af
Lúmúmba og gera „málamiðlun" milli auð-
hringanna og „hægfara" sjálfstæðismanna
eins og Kasavúbús. Sú málamiðlun hefði
tryggt auðhringunum allt það sem þeir
báðu um. 2) Til þess að koma fyrirætlun
sinni í framkvæmd þurftu þeir m. a. að
ráða herinn undan Lúmúmba. Aðferðin var
einföld: auðhringarnir höfðu svipt stjórn-
ina öllum tekjum sínum, og þegar hermenn-
irnir fengu ekki greiddan málann hlupu
sendimenn Sameinuðu þjóðanna undir
bagga og lofuðu að greiða hann, — ef her-
inn segði Lúmúmba upp hollustu (sbr. Ob-
server, 11. sept.). 3) Sendimenn Sameinuðu
þjóðanna vörnuðu Lúmúmba aðgangs að
útvarpsstöðinni í Leopoldville til að koma í
veg fyrir að hann æsti upp lýðinn, en létu
það viðgangast að andstæðingar hans æstu
upp lýðinn frá útvarpsstöðvunum í Brazza-
ville (Franska Kongó) og Elizabetville.
Fleiri sannana um tvöfeldni er ekki þörf.
En hvernig stendur á því, hafa margir
spurt, að Hammarskjöld var veitt traust á
þingi Sameinuðu þjóðana, ekki aðeins af
Bandaríkjamönnum, Bretum og þeirra liði
—- siðferðisábyrgð þeirra hefði verið lítils
virði — heldur af flestum hinum hlutlausu
ríkjum í Asíu og Afríku?
Ef við lítum til Afríku, sem málið er ó-
neitanlega skyldast, er rétt að hafa í huga
að hin sjálfstæðu ríki þeirrar álfu hafa síð-
ur en svo sameiginlega stefnu, hvorki að því
er tekur til heimsmála, né heldur um þá
leið sem beri að fara til sannarlegs fullveld-
is, pólitísks og efnahagslegs. í Afríku eru
bæði lönd eins og Gínea, Ghana, Súdan,
sem eru róttæk í alþjóðamálum, berjast ó-
hikað við heimsvalda- og nýlendustefnu og
treysta á lausn sósíalismans innanlands, —
og lönd eins og Marokkó þar sem hin opin-
bera stefna hefur þokazt æ lengra til hægri
síðan landið varð sjálfstætt, og stjómin
virðist ætla að sætta sig við að gera landið
að bækistöð Bandaríkjanna í Afríku. En
þrátt fyrir þessa ólíku afstöðu til ýmissa
höfuðmála hafa hin sjálfstæðu ríki Afríku
hingað til haft nokkurskonar sameiginleg-
an áttavita sem hefur komið í veg fyrir að
þau ræki langt hvert úr annars leið fyrir
byr hentistefnunnar. Þegar verulega hefur
skorizt í odda með þessum ríkjum og vest-
rænum þjóðum hafa þau alltaf snúið bök-
um saman. Jafnvel Bourgiba forseti Túnis,
sem er harla blendinn, og kysi helzt sem
ástríkast samband við Vestur-Evrópu og
Ameríku, hefur verið neyddur til að taka
400