Tímarit Máls og menningar - 01.12.1960, Blaðsíða 82

UMSAGNIK UM BÆKUR
þó að ýmsir sámtíðarmenn hans teldu hann
manna bezt til þess fallinn. Þegar hann fær
riddarakross dannebrogsorðunnar skrifar
Iiann Bjarna: „eg kann verr við mig eftir
en áður, rétt eins og hefði verið markaður.
Það cr sjálfsagt, það er lakast fyrst í stað
eins og ný föt.“
Árni var kominn á sextugsaldur þegar fór
að bera á frelsishreyfingum Hafnar-íslend-
inga, og var naumast við því að búast að
hann hefði á þeim mikinn skilning, enda
lætur hann sér fátt um þær finnast. 011
stjórnmálaafskipti virðast hafa verið hon-
um fjarlæg, þó að hann ætti sæti bæði í
embættismannanefndinni og (sem varamað-
ur) á þremur fyrstu samkomum Alþingis.
Undir þinglok 1849 skrifar hann Bjarna,
að hann „viðurkenni, að enginn þingmanna
hafi á þinginu verið ónýtari en eg“. En þó
að Árni ætti ekki sálufélag með ungu mönn-
unum í Höfn, vildi hann ekki berjast við
þá. „Sra Tórnas hamast nú og ætlar að snú-
ast að Sunnanpóstinum og mér með krafti
og láta skríða til skarar, svo hefir hann
sjálfur skrifað. Það verður aldrei mikið úr
stríði, þegar ekki er tekið á móti,“ segir
hann 1838. Og enda þótt Árni tali fremur
kuldalega unt pólitíska baráttu Jóns Sig-
urðssonar, þá verður honum að orði um
hann sjálfan eftir þjóðfundinn: „ætíð verð-
ur hann merkilegur maður og kannske liist-
orisk persóna."
Árni Helgason var af samtímamönnum
sínum talinn mikill lærdómsmaður, og þeg-
ar hann kom heim frá námi leitaði hann eft-
ir kennaraembætti við Bessastaðaskóla.
Embættið fékk hann ekki, en hann kenndi
mörgum piltum undir stúdentspróf og út-
skrifaði þá sjálfur. Kemur Ijóst fram í bréf-
um hans að hann fylgdist vel með lærisvein-
um sínum, greiddi götu þeirra á ýmsan hátt
og gladdist yfir velgengni þeirra og frama.
Og það ber vott um töluvert umburðarlyndi
gagnvart ungum mönnum að hann er eng-
an veginn með öllu á bandi yfirvaldanna í
pereatsmálinu; hann kallar framferði rekt-
ors „óvit“ og segir: „aldrei hefði mér getað
dotlið í hug að þvinga nokkurn mann til að
ganga í bindindi, sem lektor gamli Johnsen
hefir sagt að væri ókristilegt, og vissi hann
livað hann sagði, maðurinn sá.“
Bréfasöfn eins og þetta eru merkileg
heimild um fleira en bréfritarann; þau
bregða upp svipmyndum af aldaranda og
umræðuefnum hjá þeim hópi manna sem
þar koma við sögu. Margt af því getur við
fyrstu sýn virzt lítils vert, en það bætir
dráttum í þá mynd sem við leitumst við að
gera okkur af lífi þjóðarinar á fyrri helm-
ingi 19. aldar. Otgáfa slíkra bréfasafna er
því hinn mesti greiði öllum þeim sem áhuga
hafa á íslenzkri menningarsögu. Enn er
nógu af að taka, og vonandi að framhald
verði á þessari útgáfu, sem hefur þegar
aukið kynni okkar af skrifaranum á Stapa
og biskupinum í Görðum.
J. B.
Gunnlaugs saga ormstungu
útgefandi Thomas Nelson and
Sons Ltd. London, Edinburgh;
þýðandi R. Quirk, kennari við
háskólann í Durham í Englandi;
formáli og skýringar eftir Peter
G. Foote, kennara í íslenzku við
háskólann í Lundúnum.
essi bók kom út fyrir þremur árum, en
hingað til hefur hennar ekki verið get-
ið í tímaritinu, þótt ærin ástæða sé til þess.
Þáð er að vísu enginn bókmenntalegur við-
burður, þótt um það bil 700 ára gamalt
ævintýr birtist í nýrri þýðingu á framandi
tungu. Þó er hér um nýmæli að ræða, sem
hefur talsvert gildi fyrir okkur íslendinga.
Frá því hefur nokkrum sinnum verið
skýrt í fréttum, að útgáfufyrirtækið: Nel-
416