Tímarit Máls og menningar - 01.12.1960, Blaðsíða 81

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
gert stinga á engan hátt í stúí viff stíl Stein-
gríms, svo að honum væri fyllilega treyst-
andi til breytinga á fleiri stöðum. En þrátt
fyrir ýmsa smágalla er þýðingin yfirleitt
lipur og á einföldu máli, og marga erfið-
leika frumtextans hefur Steingrími tekizt
býsna vel að leysa.
Hafi útgefandi og Menningarsjóður þökk
fyrir þetta framtak, og mættu fleiri slík rit
á eftir koma.
J.B.
Biskupinn í Görðum.
Sendibréf 1810—1853.
Finnur Sigmundsson bjó til
prentunar.
Bókfellsútgáfan. Reykjavík 1959.
Finnub landsbókavörður Sigmundsson
hefur enn bætt við einu bindi af bréfa-
söfnum íslenzkra manna, og er þangað
margan fróðleik að sækja eins og í fyrri
söfn hans af sama tagi. I bók þeirri sem hér
er nefnd er birt úrval úr bréfum Árna
Helgasonar stiftprófasts (1777—1869) til
Bjarna Þorsteinssonar amtmanns. Þeir
höfðu verið skólabræður í Hólavallaskóla,
báðir voru fátækir og gat hvorugur siglt til
náms að loknu stúdentsprófi, heldur urðu
þeir að vinna fyrir sér um nokkurra ára bil,
Bjarni var skrifari hjá Geir biskupi Vída-
lín, en Árni heimiliskennari í Skálholti hjá
Valgerði biskupsfrú. En 1804 sigldu þeir
saman til Kaupmannahafnar og luku báðir
prófi að þremur árum liðnum. En þá skildu
brátt leiðir; Bjarni komst í þjónustu
dönsku ríkisstjórnarinnar, en Árni snéri
heim til Islands 1809 og fór aldrei úr landi
úr því. En sú vinátta sem tekizt hafði með
þeim félögum á skólaárum hélzt alla ævi,
og eru bréf þeirra til marks um það.
„Ámi Helgason var jafnan ólatur bréfrit-
ari,“ segir útgefandi, og þetta safn sannar
orð hans. Bréfin til Bjarna eru kunningja-
bréf í bezta skilningi; bréfritarinn rabbar
um alla heima og geima, segir fréttir stórar
og smáar, bregður fyrir sig heimspekilegum
hugleiðingum og góðlátlegri kýmni á víxl.
En einmitt þetta gerir bréfin fjölbreytileg
og skemmtileg aflestrar, og þau birta furðu
glögga mynd af skapgerð Áma Helgasonar
og viðhorfum.
Árni varð dómkirkjuprestur í Reykjavík
1814 og bjó í Breiðholti þangað til hann
varð prestur í Görðum 1825, en þar átti
hann síðan heima til dauðadags. Ilann var
})ví lengst af ævinnar í nábýli við Reykja-
vík og Bessastaði og þá menn sem helzt
reyndu að halda uppi einhverri andlegri
starfsemi á Islandi. En heldur er daufleg
lýsing Árna á menningaráhuga manna á
Álftanesinu 1817: „Menn fást ei tvisvar á
ári til að sækja fund af Álftanesi til Reykja-
víkur, tala um það, sem gerast eigi, það
megi vera svo kostnaður til flutnings, slit á
fötum, allt setja menn fyrir sig“. Þó var
Árni einn helzti hvatamaður þess að Bók-
menntafélagið var stofnað og formaður
Reykjavíkurdeildar þess í meira en 30 ár,
en vafalítið hafa áeggjanir vina hans, Rasks
og Bjarna Þorsteinssonar, ráðið miklu um
það.
Bréfin sýna ljóslega að Árni var maður
lilédrægur og laus við að vera bardagamað-
ur eða líklegur til að brjóta upp á miklum
nýjungum. Hann var alinn upp í skóla ein-
veldisins og varð snemma íhaldssamur í
skoðunum. Þegar Rask vildi koma honum
til Stokkhólms og gera hann þar að prófess-
or, vildi hann ekki á það fallast, af því að
það átti að gerast með leynd, en Árni vildi
ekki fara á bak við konung sinn, enda þótt
hann geti ekki dulið að honum þótti tilboð-
ið girnilegt. Hlédrægni hans birtist einnig
í því að hann gegndi tvisvar biskupsembætti
um skeið við fráfall biskupa, en virðist ekki
hafa hreyft hönd né fót til að fá embættið,
415