Tímarit Máls og menningar - 01.12.1960, Blaðsíða 80

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
Platón:
Samdrykkjan
Steingrímur Thorsteinsson
þýddi.
Jón Gíslason sá um útgáfuna.
Bókaútgáfa Menningarsjóðs.
Rvík 1959.
ÝÐlNGAit á gullaldarritum grískra bók-
mennta eru ekki fyrirferðarmiklar í
þeim íslenzka bókakosti sem til er á prenti,
og var þó lestur grískra bókmennta veiga-
mikill þáttur í uppeldi íslenzkra mennta-
manna um alllangt skeið. Þegar frá eru
skildar þýðingar Sveinbjamar Egilssonar á
kviðum Ilómers hefur íslenzkur almenn-
ingur átt þess harla lítinn kost að kynnast
höfuðritum Forngrikkja í íslenzkum bún-
ingi, og er það ekki vansalaust íslenzkum
menntamönnum. Af ritum Platóns hefur
áður komið út á íslenzku Varnarræða
Sókratesar og Kríton í þýðingu Steingríms
Thorsteinssonar, en sú bók er löngu ófáan-
leg, og sama er að segja um þær fáu þýð-
ingar aðrar sem út hafa komið á grískum
fomritum.
Hins vegar er talsvert til í handritum á
Landsbókasafni af óprentuðum þýðingum
úr grísku, og hefur það lítt eða ekki verið
kannað hvort þar Ieyndust ekki rit sem
væru vel þess verð að gefa þau út. Dr. Jón
Gíslason skólastjóri hefur unnið hið þarf-
asta verk með því að draga fram eina slíka
þýðingu og gefa liana út á prent með ræki-
legum inngangi og skýringum. Ritið er ekki
valið af lakari endanum, Samdrykkjan, eitt
af frægustu ritum Platóns, skilgreining
hans á Eros, ástinni í víðasta skilningi, og
um leið það ritið þar sem kenning hans um
frummyndirnar (ídeurnar) erfyrst sett skil-
merkilega fram.
Samdrykkja Platóns hafði geysimikil
áhrif, og um hana hafa verið skrifuð
kynstrin öll, sem enginn kostur er að ræða
í stuttri ritíregn. Inngangur Jóns Gíslason-
ar er prýðilega saminn og vel til þess fall-
inn að vera fróðleiksfúsum lesanda leiðar-
hnoða við lestur þessa rits, því að ekki fer
hjá því að margt komi þar nútímamanni
annarlega fyrir sjónir, sem engan þarf að
furða um meira en tvö þúsund ára gamalt
rit. Hitt gegnir þó meiri furðu hve margt í
ritinu er lifandi og ferskt þrátt fyrir aldur
þess. Skáldleg andagift höfundar hefur gætt
það þeim eiginleika allra mikilla ritverka
að hægt er að skilja það ýmsum skilningi,
eftir því hvers er leitað, og hver sem les
það með athygli mun verða nokkurs vísari
að lestri loknum.
Rit Platóns eru vandþýdd, og á það ekki
sízt við þau þeirra þar sem stílsnilld hans
nær hæst, en eitt þeirra er Samdrykkjan.
Því er ekki að leyna að þýðing Steingríms
ber á sér nokkur aldursmerki í orðalagi og
er sumstaðar stirðari en æskilegt væri. Ut-
gefandi hefur tekið þann kost að fylgja
handritinu nákvæmlega; aðeins á þremur
stöðum segist hann hafa breytt orðalagi til
þess að gera það ljósara. Mætti spyrja
hvort ekki hefði verið ástæða til að gera
slíkt víðar, og þá eins að lagfæra óná-
kvæmni, svo sem þá að á nokkrum stöðum
hefur þýðandi sleppt orðum og jafnvel heil-
um setningum úr frumtexta. Utgáfa á þýð-
ingum af þessu tagi er vandaverk; ég get
vel skilið að útgefandi hafi verið ragur við
að breyta orðalagi Steingríms, en hitt verð-
ur einnig að hafa í huga að hefði Stein-
grímur sjálfur gefið þýðingu sína út á
prent, má telja líklegt að hún hefði verið
endurskoðuð frekar en orðið var, og ýmsir
agnúar slípaðir af henni. Vitanlega verður
ævinlega álitamál hversu langt skuli gengið
í slíkum breytingum; og einmitt aldurs-
mörkin á þýðingu Steingríms gefa henni að
mörgu leyti skemmtilegan og viðkunnan-
legan blæ sem sízt er ástæða til að hrófla
við. En þær breytingar sem útgefandi hefur
414