Tímarit Máls og menningar - 01.12.1960, Blaðsíða 87

UMSAGNIR UM BÆKUK
annan liátt en venjulegum bókmentum;
þeir þýða þær á venjulegt nútímamál, en
gengur þar erfiðlegast glíman við skálda-
málið; dróttkvæðnr skáldskapur var ekki
skapaður á ensku, og það er sennilega orð-
ið of seint að vinna honum þegnrétt í ensk-
um bókmenntum úr þessu. Arið 1957 kom
Gunnlaugs saga ormstungu út í Edinborg í
þýðingu R. Quirks með skýringum og for-
mála eftir Peter G. Foote. Sú þýðing er ein-
föld, örugg og tilgerðarlaus, og hið sama er
að segja um þýðingu Pauls Schachs. Hún
er ekki vísindaleg í þeim skilningi, að þar
séu miklar vangaveltur um uppruna textans
og einstök cfnisatriði. Schach leggur texta
útgáfu Einars Ólafs Sveinssonar (Islenzk
fornrit IV. b.) til grundvallar þýðingu
sinni, en skýrir neðanmáls staðhætti, nöfn
og önnur efnisatriði, sem erlendum lesend-
um verða ekki fullljós af texta sögunnar.
Fyrst og síðast vakir fyrir þýðanda að fá
enskumælandi lesendum í hendur aðgengi-
legan texta sögunnar, svo að hver geti les-
ið, sem vill, og notið hennar sem bók-
mennta og fræðirits, eftir því sem hugur
þeirra gimist. Þetta hefur honum tekizt vel,
og stuttur formáli eftir Hollander er óhefð-
bundinn, ferskur og ágæt lesning. Hann
bendir á, að sagan er ekki hnitmiðuð að
formi og byggingu eins og nútíma skáld-
saga; hún hefur ekkert ,plot‘, birtir okkur
ekki gerviheim sannrar listar, ef svo mætti
að orði komast, heldur er hún skýrsla um
líf fólks á löngu hálendu nesi. Bókmennta-
fræðingar nútímans hafa ótalmargt við
Eyrbyggju að athuga, en þó hefur hún á
sér eitt aðalsmerki sannra bókmennta; per-
sónur hennar eru lifandi fólk, yfirleitt
hvorki gott né vont, heldur sannir menn
með kostum og göllum. Höfundurinn er
auðsæilega úr stórbændastétt, haldinn and-
úð á þrælum, spottar leysingja, en ber
mikla virðingu fyrir fomum siðum. í Eyr-
byggju kennir engrar hrifningar né utanað-
lærðs helgistíls í frásögnum af kristnitöku
og trúarskiptum; höfundur fylgir Birni
austræna, sem þótti það lítilmannlegt að
hafna fornum siðum, „þeim er frændur
þeirra höfðu haft“. Eyrbyggja fer með okk-
ur aftur í aldir, kynnir okkur menn og mál-
efni í heilu byggðariagi á svo raunsannan
hátt, að við erum áður lýkur orðin sveitföst
í héraðinu, þótt 1000 ár skilji á milli. I öll-
um sínum margbreytileik er Eyrbyggja ein-
stæð jafnvel meðal íslendinga sagna; hún
er bók hjátrúar og raunsæis, hversdags-
leika og snilldar, skáldskapar og trúrrar
fræðimennsku. Oðrum sögum fremur er
hún örugg heimild um fornt mannlíf á Is-
landi; en hún er miklu meira én fræði-
mannlegur samtíningur. Það er talið
menntandi að gista framandi þjóðir, kynn-
ast siðum og háttum fólks í fjarlægum
löndum. Eyrbyggja gerir hverjum, sem
nennir að lesa, kleift að ferðast aftur í
aldir, dveljast með fólki, sem átti sér ekkert
tæki á hjólum, en glímdi við vandamál ást-
ar og haturs, ágirndar, drottnunargirni,
hégómagirndar og hefndarþorsta engu síð-
ur en steigurlátar kynslóðir 20. aldar. Paul
Schach og L. M. Hollander hafa reynt að
gera löndum sínum slíka menningarreisu
auðveldari og aðgengilegri en áður með
þýðingu sinni. Vonandi verða margir til
þess að leggja í ferðalagið sjálfum sér til
uppbyggingar og ánægju.
Bókin er vönduð og fögur að frágangi og
kostar 4,25 dali. Þýðendur eiga miklar
þakkir skyldar fyrir verk sitt. Ég vil benda
mönnum á, að eigi þeir enskumælandi
kunningja, sem þeir vilja senda litla vinar-
gjöf, þá er Eyrbyggja í þýðingu Pauls
Schachs og Hollanders til valin.
Bjöm Þorsteinsson.
421