Tímarit Máls og menningar - 01.12.1960, Blaðsíða 63

SIGFUS DAÐASON
Um nokkur atriði Kongómálsins
Atburðina sem eru að gerast í Kongó má
skoða frá ýmsum sjónarhornum. Al-
gengast hefur verið um sinn að líta á þá
einvörðungu í ljósi baráttunnar milli Aust-
urs og Vesturs, en sá skoðunarháttur er
sennilega sízt hæfur til að veita mönnum
skilning á eðli þeirra. Einnig má ræða
Kongómálið sem prófstein Sameinuðu
þjóðanna, leita í því að svari við þeirri
spurningu hvort Sameinuðu þjóðimar séu
líklegar til þess í bráð að geta gegnt hlut-
verki alþjóðlegrar löggæzlu, eða hvort svo
illa hafi til tekizt í Kongó að ekki verði
lagt út á sömu braut aftur að svo stöddu;
sú umræða væri þegar vænlegri til árang-
urs. Enn mætti draga ýmsa lærdóma af
framkomu hinna sjálfstæðu ríkja Afríku í
þessu máli, til aukins skilnings á þeirri
leið sem þessi ungu ríki eru að feta. Þetta
væri liarla merkilegt athugunarefni, því ein-
mitt Kongómálið hefur orðið til að draga
alla Afríku fram á vettvang heimsstjóm-
málanna og hlýtur að hraða stórlega póli-
tískri þróun í þeirri álfu.
Þessu greinarkorni er ekki ætlað að taka
Kongómálið til neinnar gagngerðrar athug-
unar, enda eru ekki öll kurl komin þar til
grafar, og ef til vill munu aðstæður enn
hafa breytzt áður en þetta hefti Tímaritsins
kemur á prent. Hér verður aðeins drepið
á tvö atriði sem undirritaður hefur reynt að
glöggva sig á og telur reyndar að séu þess
eðlis að skilgreining þeirra sé fyrsta for-
senda þess að hægt sé að gera sér rétta
grein fyrir því sem gerzt hefur og gerast
mun í Kongó.
I. Auðhringapólitík
Ollu öðru fremur er þeim sem vill átta sig
á Kongómálinu nauðsynlegt að hafa í huga,
að ríkisstjóm Belgíu er ekki raunverulegur
aðili í því máli. Hinn raunverulegi aðili,
höfuðandstæðingur Lúmúmba og einingar
landsins, sá aðili sem stendur bakvið skiln-
aðarstefnuna í Katanga, bakvið Tshombe,
og einnig Móbútú ef að líkum lætur, er
breiðfylking auðhringanna sem grætt hafa
á náttúruauðæfum Kongó og hafa í raun og
veru haft stjórn landsins á hendi um lang-
an aldur, — að minnsta kosti stjóm hinna
arðvænlegri hluta þess. Belgíustjórn hefur
í reynd komið fram í umboði auðhringanna,
nauðug viljug. Það er þó ekki fyrir það að
synja að hún hafi stundum tekið ákvarðan-
ir sem ríkisstjórn er stönguðust á við stefnu
auðhringanna; en þeir síðarnefndu hafa
ævinlega haldið sína leið án tillits til slíkra
ákvarðana, í þeirri vissu að ríkisstjómin
yrði að fylgja þeim en ekki þeir henni, eins
og komið hefur á daginn.
Þannig virðist Belgíustjórn raunar hafa
verið búin að sætta sig við Lúmúmba sem
forustumann Kongó eftir að það hlyti sjálf-
stæði — að minnsta kosti til bráðabirgða.
Allar tilraunir til að koma völdunum í
hendur leppstjórnar um leið og sjálfstæðið
397