Tímarit Máls og menningar - 01.12.1960, Blaðsíða 89

GRETTISFÆRSLA
moga kerlingu sjúka / ... / ok við skeið
al skotta / ok skafa potta / ... / Bæta búk-
hlaup guma / ok á bækur skruma / ... /
Hér tekur við löng og þulbaldaleg frá-
sögn af Gretti sem óseðjandi serðnagg og
cr sá kafli ekki eftir hafandi í tímariti sem
ástundar siðprýði. En svo vill til að bezt
hefur tekizt að lesa þennan hluta kvæðis-
ins. 011 er lýsingin furðu fábreytileg og
laus við að vera fyndin á nokkurn hátt,
enda lítið annað en upptalning á þeim sem
Grettir á kynferðisleg mök við, en það eru
í stuttu máli ekki aðeins karlmenn sem
konur heldur og „þat er kvikt er flest“.
Næst þessu tekur við heldur styttri kafli
sem er torskildari enda mun slitróttari: ...
Því færi ek þér Gretti I ... I__/ frjá hon-
um at þér, / at hann er þér skyldr /........
far þú nöktur í norður / meður níðings
orðum /..........haf þú þat en ek þagna
.......(sem) lamb á / eður ... kýr kálf /
.......grís gyltu / eður graði hestr, /
Freyr at forneskju / eður fjandann_______/
... skarfr í skeri / eður fyl meri, / þat sé
þér ok veri......
Síðari blaðsíðan hefst á nokkrum ljóð-
línum sent svipar greinilega til vöggukvæð-
isins alkunna sem oftast er kallað Ljúflings-
mál eða -ljóð (það má m. a. sjá í safni Ein-
ars Ól. Sveinssonar, Fagrar heyrði eg radd-
irnar, bls. 124 o. áfr.): ... sem sjór at sandi
/ ... e$ur lax at straumi, / sem frost á
breðum / eður fjúk yfir heiðurn, / sem örn
á björgum / eður álft at dúni, / sem kýr á
bási ... En þessi þýði tónn verður skyndi-
lega klúr og síðan virðast taka við formæl-
ingar og hótanir. Það er fremur stuttur
þáttur, en allur torskilinn því að tiltölulega
fátt verður lesið með vissu.
Þá taka við nokkrar ljóðlínur úr Griða-
ntálum: ... sent víðast menn / varga reka /
eður heiðnir / hof blóta / eður eldar upp
brenna / eður kristnir / kirkjur sækja /
eður valur flýgur / vorlangan dag, / ok
standi honum beinn byr / undir báða vængi
/ ...
Svo lítið verður lesið af því sem eftir er
kvæðisins (20 línur í handritinu) að allt
samhengi slitnar og verður lítið ráðið í
efni, nema hvað aftur virðist tekið til við
formælingar í fyrstu línunum, —- en loka-
orðin eru skýr og eklci í góðu samræmi við
kvæðið að öðru leyti: geymi svá guií vor
allra.
A 19. og 20. öld hafa verið skrifaðar upp
ntismunandi rnyndir gainallar þulu sem er
ótvírætt afsprengi Grettisfærslu en að vísu
eru saklaus orð komin þar í stað klámyrða
kvæðisins. Margir munu kannast við þul-
una, — ein gerðin er þessi: Karl tók til
orða, / mál er að borða, / þar kom inn
diskur, / var á blautur fiskur, / kerhöld og
rætur (eða: silungur ætur), / fjórir sauðar-
fætur, / upp tók hann einn, /ekki var hann
seinn, / gjörði sér úr mann. / Grettir lieitir
hann. / Margt kann Grettir vel að vinna, /
hann fer út í eyjar / og svæfir þar meyjar, /
kýr og kálfa / og keisarann sjálfan.
Grettisfærslu er getið í öllum varðveitt-
um handritum Grettis sögu þar sem segir
frá því er bændur gátu tekið hann höndum
í Vatnsfjarðardal (hér er að vísu eyða í
AM 556 a, 4to, því handriti sem varðveitti
sjálft kvæðið). Þar segir svo að hver bóndi
á fætur öðrum var beðinn að taka við fang-
anum til geymslu unz Vermundur héraðs-
höfðingi kæmi af þingi, en allir vísuðu
þeim vanda af höndum sér. Því næst segir í
sögunni: Ok eptir þessu viðtali þcira hafa
kátir menn sett fræði þat er Grettisfærsla
hét, ok aukit þar í kátligum orðum til gam-
ans mönnum.
1 Fóstbræðra sögu er með fáum orðum
sagt frá þessari handtöku Grettis, en þar
ætla bændur að hengja hann tafarlaust, og
kvæðið er ekki nefnt.
Ólafur Halldórsson bendir á að efni
423