Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.06.1984, Blaðsíða 12

Tímarit Máls og menningar - 01.06.1984, Blaðsíða 12
Tímarit Máls og menningar jörðinni litlar og elskulegar mannverur, sem lifa í þægilegu iðjuleysi og heimsku sakleysi. Hann er ekki kominn í neitt sæluríki — þegar skyggja tekur fyllast þessir jarðarbúar mikilli skelfingu og leita hælis hver sem betur getur: þá kemur upp úr neðanjarðarranghölum og vinnusölum annað mann- kyn, ljótt og grimmt og drepur dagsfólkið ef til næst og étur. Tímavélarfar- þeginn kann sína skýringu: sú djúpa stéttaskipting sem H.G. Wells þekkir í sinni samtíð hefur leitt til líffræðilegrar tvískiptingar mannkynsins og hnignunar beggja tegunda: Fyrir mörgum öldum, fyrir þúsundum kynslóða, hafði maðurinn rekið meðbróður sinn út úr þægindum og sólskini. Og nú var sá bróðir að koma aftur, gjörbreyttur.5) Ekki tekur betra við þegar sögumaður flýr lengra fram í tímann um miljónir ára. Hann hittir fyrir jörð án mannkyns og eru aðeins eftir frumstæð lífsform í fáránlegum stærðum, enn síðar sér hann jörðina deyjandi úr kulda. Otti við afleiðingar þess sem er að gerast í samfélagi samtímans blandast hér saman við kosmískan ótta, sem H.G. Wells átti eftir að kynda enn undir með því að láta Marsbúa fara tortímandi vísindum um hið bjartsýna England Viktoríutímans í skáldsögunni War of the Worlds (1897). Spámannlegri reyndist sá brokkgengi höfundur Jack London í „Járnhæln- um“ (Iron Heel, 1907). Enda lýsir hann einkum náinni framtíð: stéttastríði í Bandaríkjunum 1912 — 1918, allsherjarverkfalli sem leiðir til þess að auð- valdið sigar Járnhælnum, einskonar fasistasveitum, á verkalýðshreyfinguna, þær taka völdin, stjórna með morðum og fangabúðum. Menn hafa átt næsta auðvelt að finna ótal hliðstæður milli sögunnar og þess sem á þriðja og fjórða áratugnum gerðist á Italíu og í Þýskalandi. Foringi Járnhælsins segir:6) Þegar þið réttið fram ykkar grobbnu sterku hendur eftir höllum okkar og purpuraþægindum munum við sýna ykkur hvað afl er. Svar okkar verður í drunum fallbyssnanna og ýlfri vélbyssunnar. Við munum kremja ykkur byltingarmennina undir hæl okkar, og við munum traðka á andlitum ykkar. Því er og spáð í Járnhælnum að myrkar aldir valds hans verði þrjár en að því búnu hefjist gullöld sósíalismans. Þessi tvö dæmi verða að nægja til vísbendingar um það, að nálægt aldamótum, þegar framfaratrú allskonar hefur enn lítið látið á sjá, er einhver sú loftvog að verki í skáldum, einnig minni spámönnum, sem bendir þeim á óveður og hörmungar. En hinar frægu neikvæðu staðleysur í skáldskapar- formi eru samt ekki skrifaðar fyrr en eftir heimsstyrjöldina fyrri. 242
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124

x

Tímarit Máls og menningar

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.