Tímarit Máls og menningar - 01.06.1984, Blaðsíða 112

Tímarit Máls og menningar
natúralismanum, á móti raunsæisstefnunni, hvort sem hún er sósíalísk eða
ekki. Eg verð að auðga mig, fylla sjálfan mig lengi af þessum raunveruleika
til þess að það sem ég skrifa fái fulla merkingu. I allri sinni vídd. Ég held að
raunveruleiki og óraunveruleiki séu tengdir órjúfandi böndum. Goðsagn-
irnar eru í sjálfu sér takmarkaðar, og sjálfur raunveruleikinn er takmarkað-
ur. Getur maður skilið í sundur það raunverulega og það ímyndaða í sínu
eigin lífi? Við getum ekkert skilið í manninum nema því aðeins að við
tökum hann sem heild, raunverulegan og ímyndaðan. Maðurinn er skepna
sem lifir, sefur og borðar, en sérkenni hans er einmitt hæfileikinn til að
skapa, einkum á sviði goðsagna. Hvernig er hægt að láta sér detta í hug að
kippa manninum úr sambandi við goðsagnirnar sem hann skapar? Það er
þessi eining sem ég reyni að koma til skila í bókum mínum. Sýna hvernig
samfélagið býr til sínar eigin goðsagnir, hvernig hver einstaklingur innan
samfélagsins býr sér einnig til sínar sérstöku goðsagnir, þetta er starf mitt
sem rithöfundar.
En hvernig er hægt að láta það njóta sín í ritmáli sem tilheyrir talmáli
samkvæmt hefð?
Ég er fyrst og fremst maður talmálsmenningar og þannig á sérhver
setning sér svörun í einhverjum heimi, raunverulegum eða ímynduðum, og
sérhver orðræða er form og innihald. Kraftaverk rithöfundarstarfsins, það
er einmitt fólgið í því að geta leikið sér að þessari tvöfeldni. Það er
kraftaverk að geta talað. Málið er eins göldrótt og tilveran sjálf. Munnleg
sagnahefð er sköpunarverk þúsundanna, hún tilheyrir öllum og engum.
Allir geta tileinkað sér hana. Hvað mér viðvíkur, þá er ég tengill milli
talmáls og ritmáls. Þegar ég skrifa, styð ég mig við munnlega hefð, en mál
mitt sem rithöfundar er fyrst og fremst mitt eigið mál. Þegar ég kvað
söguljóð í gamla daga, var ég ástfanginn af töluðu máli. Sem rithöfundur er
ég orðinn ástfanginn af tungumálinu í heild sinni.
Bœkur yðar blanda saman raunveru og óraunveruleika og eru allt í senn,
ævintýrasögur og grískir harmleikir . . .
Það er öldin sem við lifum á sem er harmleikur. Við horfum upp á
hvernig harmleikurinn verður æ átakanlegri á öllum sviðum. Bernskuþorpið
mitt var í hlíðum Tárusfjalla. Éramundan teygðu sléttan og fljótið úr sér.
Oendanleg sléttan, sem lá alla leið niður að Miðjarðarhafi. Ég bjó í fjórtán ár
í þessu þorpi. I klettabeltunum á bak við þorpið bjuggu þúsundir af örnum.
Suma daga flugu þeir í þykku skýi yfir þorpið. Arið 1957, þegar ég kom
þangað, var ekki einn einasti örn eftir. Ég spurði hversvegna: Vegna
hestafársins, var mér svarað. Hvaða samband var þarna á milli, spyrjið þið
sjálfsagt? Einfaldlega það að hent hafði verið kílóum af sótthreinsiefni á
hræin, og ernirnir sem leggja hræ sér til munns, dóu allir af eitrun. Þarna
342