Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.06.1984, Blaðsíða 50

Tímarit Máls og menningar - 01.06.1984, Blaðsíða 50
Tímarit Máls og menningar þekkingar sem við höfum yfir að ráða, því þeir sem afla þekkingar eru ekki bara í fullum rétti til þess að hlutast til um hagnýtingu hennar heldur ber þeim skylda til þess. Við þekkjum þegar sum verstu dæmin um misbeitingu þekkingar og get- um þess vegna stundum greint sjúkdómseinkenni á fyrstu stigum rann- sóknar. „Sjúklegur“ á hér við rannsókn í mannfjandsamlegum tilgangi, svo sem til að eyða lífi, eitra umhverfið eða heilaþvo fólk. Auðvitað er siðlaust að taka þátt í slíkri rannsókn með fullri vitund um markmið hennar. Það er rétt að hagnýtur tilgangur tiltekinnar rannsóknar kann að vera óþekktur eða óviðkomandi því hvernig niðurstöður verða notaðar seinna. En í öðrum tilvikum vita menn vel, eða gætu vel vitað, hver hann er, og þá er það siðferðileg skylda fræðimannsins að leggja niður vinnu. Ef hann vill vera siðferðilega heill og forðast fræðilegan saurlifnað þá hlýtur hann að hafna þátttöku í samsæri þar sem glæpir gegn mannkyni eru vísindalega skipu- lagðir, mannréttindi eru fótum troðin, og vonir manna um frelsi og þroska eru skipulega lagðar í rúst. Það eru ýmsar leiðir til þess að neita að nota þekkingu sína og hæfileika í þessu skyni; allt frá fordæmi uppreisnarmanns- ins sem fylgir ráði Goethes: „Hunsaðu valdið, haggastu ekki, sýndu styrk þinn,“ til óvirkara andófs þess sem fylgir Fræðimanni Brechts: „Þjónaðu ekki ráðandi öflum en berðu samt ekki fram hávær mótmæli. Ég get ekki látið brjóta mig á bak aftur, ég verð að lifa af hin ráðandi öfl.“ Það er meira en mál til komið að vísindamenn hugsi skipulega um það hvernig þeir ætla að neita að misnota þekkingu sína, en um leið verða þeir að gerbreyta samtökum sínum. Hingað til hafa þessi samtök annaðhvort verið fræðileg og stuðlað að útbreiðslu þekkingar eða þau hafa verið hagsmuna- samtök líkt og verkalýðsfélög. Nú á dögum ber brýna nauðsyn til að bindast samtökum í baráttunni gegn misnotkun (og sóun) vísindalegrar þekkingar, og þar eð þessi misnotkun nær til heimsins alls verður einungis hægt að ná árangri með alþjóðasamtökum fræðimanna. Eflaust er einnig þörf á slíkum samtökum í þeim tilgangi að verja fræðimenn sem eru ofsóttir vegna siðaskoðana sinna, sérstaklega fyrir glæpi eins og að gagnrýna kerfið, bjóða opinberri hugmyndafræði byrginn, fletta ofan af stofnunum og náðarforingjum eða kunngera staðreyndir, sem fólk á rétt á að þekkja, um það hvernig pólitísk, efnahagsleg og hernaðarleg öfl móta líf þess. Auðvitað getur siðferðisstyrkur einstaklingsins aldrei oltið á tilvist og áhrifamætti einhverra samtaka. En samtök geta virkjað almenningsálitið og þau sýna víðtæka samábyrgð. Það er gott að vita að maður er ekki einn. Siðferðisreglur eru í eðli sínu félagslegar en ákvörðunin að breyta í samræmi við þær og taka áhættuna sem því fylgir er einstaklingsbundin og sjálfráð. 280
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124

x

Tímarit Máls og menningar

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.