Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.06.1984, Page 50

Tímarit Máls og menningar - 01.06.1984, Page 50
Tímarit Máls og menningar þekkingar sem við höfum yfir að ráða, því þeir sem afla þekkingar eru ekki bara í fullum rétti til þess að hlutast til um hagnýtingu hennar heldur ber þeim skylda til þess. Við þekkjum þegar sum verstu dæmin um misbeitingu þekkingar og get- um þess vegna stundum greint sjúkdómseinkenni á fyrstu stigum rann- sóknar. „Sjúklegur“ á hér við rannsókn í mannfjandsamlegum tilgangi, svo sem til að eyða lífi, eitra umhverfið eða heilaþvo fólk. Auðvitað er siðlaust að taka þátt í slíkri rannsókn með fullri vitund um markmið hennar. Það er rétt að hagnýtur tilgangur tiltekinnar rannsóknar kann að vera óþekktur eða óviðkomandi því hvernig niðurstöður verða notaðar seinna. En í öðrum tilvikum vita menn vel, eða gætu vel vitað, hver hann er, og þá er það siðferðileg skylda fræðimannsins að leggja niður vinnu. Ef hann vill vera siðferðilega heill og forðast fræðilegan saurlifnað þá hlýtur hann að hafna þátttöku í samsæri þar sem glæpir gegn mannkyni eru vísindalega skipu- lagðir, mannréttindi eru fótum troðin, og vonir manna um frelsi og þroska eru skipulega lagðar í rúst. Það eru ýmsar leiðir til þess að neita að nota þekkingu sína og hæfileika í þessu skyni; allt frá fordæmi uppreisnarmanns- ins sem fylgir ráði Goethes: „Hunsaðu valdið, haggastu ekki, sýndu styrk þinn,“ til óvirkara andófs þess sem fylgir Fræðimanni Brechts: „Þjónaðu ekki ráðandi öflum en berðu samt ekki fram hávær mótmæli. Ég get ekki látið brjóta mig á bak aftur, ég verð að lifa af hin ráðandi öfl.“ Það er meira en mál til komið að vísindamenn hugsi skipulega um það hvernig þeir ætla að neita að misnota þekkingu sína, en um leið verða þeir að gerbreyta samtökum sínum. Hingað til hafa þessi samtök annaðhvort verið fræðileg og stuðlað að útbreiðslu þekkingar eða þau hafa verið hagsmuna- samtök líkt og verkalýðsfélög. Nú á dögum ber brýna nauðsyn til að bindast samtökum í baráttunni gegn misnotkun (og sóun) vísindalegrar þekkingar, og þar eð þessi misnotkun nær til heimsins alls verður einungis hægt að ná árangri með alþjóðasamtökum fræðimanna. Eflaust er einnig þörf á slíkum samtökum í þeim tilgangi að verja fræðimenn sem eru ofsóttir vegna siðaskoðana sinna, sérstaklega fyrir glæpi eins og að gagnrýna kerfið, bjóða opinberri hugmyndafræði byrginn, fletta ofan af stofnunum og náðarforingjum eða kunngera staðreyndir, sem fólk á rétt á að þekkja, um það hvernig pólitísk, efnahagsleg og hernaðarleg öfl móta líf þess. Auðvitað getur siðferðisstyrkur einstaklingsins aldrei oltið á tilvist og áhrifamætti einhverra samtaka. En samtök geta virkjað almenningsálitið og þau sýna víðtæka samábyrgð. Það er gott að vita að maður er ekki einn. Siðferðisreglur eru í eðli sínu félagslegar en ákvörðunin að breyta í samræmi við þær og taka áhættuna sem því fylgir er einstaklingsbundin og sjálfráð. 280
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124

x

Tímarit Máls og menningar

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.