Tímarit Máls og menningar - 01.06.1984, Blaðsíða 31

Draumur um betri tíma
við að „eyða tímanum til einskis". Þegar okkur finnst við þurfa „til-
breytingu“ í líf okkar liggur þá ekki að baki óttinn við kyrrstöðu, „dauðan
tíma“, líf lifað til einskis?
Því rótgrónari sem þessi tímaskynjun verður í okkur, því erfiðara verður
að finna fullnægju í nýjungunum. Þær eru alltaf á leiðinni að verða gamlar
þegar við lifum þær. Þess vegna verð ég alltaf að hafa auga á nœsta
augnabliki. Eg verð að „halda áfram“ („keep moving") - aðeins með hálfan
hugann þar sem ég er hverju sinni. Til þess benda líka sjúkdómseinkennin:
Við upphaf aldarinnar var það ofsahraði ef farartæki fór 40 kílómetra á
klukkustund, það var beinlínis svimandi. Nú á dögum veldur slíkur hæga-
gangur óþægindum, næstum eins og andarteppa. Kvikmyndir eru klipptar
sífellt hraðar; í amerísku sjónvarpsglæpamyndunum er varla nokkurt skot
legra en fimm-sex sekúndur. I kvikmyndahúsum má sjá fólk aka sér órólegt
í sætunum ef það þarf að horfa á sama myndskeiðið lengur en tíu sekúndur.
Mikill hraði gerir kleift að vera alltaf á hlaupum yfir í það sem verður
næst nýtt. Hann gefur okkur innihaldsríkari tíma, fyllri lífsnautn. Öðruvísi
sagt, hann dreifir huganum; með enn öðrum orðum: hraðinn dreifir
meðvitund okkar. Hann gerir okkur erfitt að einbeita okkur, drepur okkur
á dreif ruglar og brýtur niður. Og einmitt það gerir svo auðvelt að stjórna
okkur.
Markmið og tæki
Núið hefur semsé ekki gildi í sjálfu sér. Til þess að fá gildi þarfnast það
hjálpar, og hana fær það hjá framtíðinni. Nútíminn verður fullnægjandi
aðeins að því leyti sem hann er tæki til að gera einhverja framtíð að
veruleika: hann öðlast gildi með hjálp töfraorðanna „til þess að“. Ég geri
ekki það sem mér dettur í hug, læt ekki langanir mínar stjórna mér.
Almennilega ástæðu til að gera eitthvað hef ég ekki fyrr en ég get sagt að það
sé liður í áætlun um að koma einhverju til leiðar í framtíðinni. Ég mennta
mig til að fá vinnu, vinn til að græða peninga, græði til að spara og spara
sífellt til að kaupa eitthvað annað og annað. Þannig færist markmiðið alltaf
fjær, öll takmörk breytast í tæki um leið og þeim er náð. Ég næ aldrei inn í
draumaheiminn þegar ég hef gert nóg og get farið að „njóta lífsins".
Við erum eins og ferðamaðurinn í „Lítilli sögu til að draga úr vinnugleði“
eftir Heinrich Böll, sá sem reynir að sannfæra mókandi fiskimann um að
það væri gott að nota góða veðrið til að fara ekki bara í einn róður á dag,
heldur tvo, þrjá eða fjóra. „Eftir árið gætirðu keypt þér vél í bátinn, eftir tvö
ár annan bát, eftir þrjú eða fjögur ár værirðu kominn með lítið þilskip. Með
tvo báta eða þilskip fengirðu auðvitað miklu meiri afla . . . Þú gætir byggt
261