Tímarit Máls og menningar - 01.06.1984, Side 120

Tímarit Máls og menningar
vinnur á skrifstofu, þau eru vel efnuð og
hjá þeim er allt hreint og smekklegt.
Parna fellur Heiða eins og flís við rass
enda er hún sú dóttir sem þau þrá að
eignast: greind, dugleg, framgjörn.
Þarna fær hún líka að búa þegar mamma
fer á spítala eftir fæðinguna og
systkinunum er dreift í allar áttir, og
engan skugga ber á þá dvöl fyrr en á
jólunum þegar Heiða tekur upp barna-
síma frá pabba sínum. Þá geta allir séð á
þessu fína heimili hvað pabbi hennar er
mikill asni, hann veit ekki einu sinni
hvað hún er gömul! Hún reynir að skýra
þetta, plata eins og hún hefur áður gert
til að fegra fjölskyldu sína, toga hana
upp á sitt plan, en það mistekst.
Persóna Heiðu er afar vel unnin. Hún
er agað og sjálfsöruggt barn og það vill
hún vera. Henni tekst allt sem hún ber
ein ábyrgð á, og lengi trúir hún því að
hún geti ráðið lífi sínu ein. Hún hefur
áhyggjur út af útliti sínu en ætlar að
bæta það upp með því að verða fræg og
merkileg. Þjakandi ábyrgðartilfinning
elsta barnsins kemur fram í draumum
hennar, en í vöku er hún hörð og kot-
roskin. Henni finnst hún fullkomin sjálf
og á ekkert umburðarlyndi til gagnvart
þeim sem eru það ekki.
Andstxbur
Persónusköpun og samfélagsmynd sög-
unnar eru byggðar á andstæðum, strax
fyrst milli hlýrrar ruddamennsku afa og
kaldrar hæversku ömmu, svo milli
pabba annars vegar og mömmu og
ömmu hins vegar, óráðsía á móti ráð-
deild, eftirlæti á móti aga. Þetta gerir
höfundi kleift að segja mikið í fáum
orðum, andstæðurnar bregða Ijósi hvor
á aðra, ekki síst í frásögnum af heimilum
Heiðu og Kristínar.
Andstæður eru miklar og margvísleg-
ar milli bæjarbúa og hermannanna, fá-
tækt en fjölskrúðugt mannlíf á annan
bóginn, einlitt, auðugt karlmannasamfé-
lag á hinn. Þótt samgangur sé töluverður
er herinn aðskotahlutur sem enginn veit
hvernig muni haga sér og allir eru
kannski smeykir við undir niðri, jafnvel
strákarnir sem sækjast þó eftir að hanga
utan í honum. Og í ljósi eyðileggingar
stríðsáranna verður sálmasöngur her-
mannanna undir Klaustrinu á aðfanga-
dagskvöld í senn fáránlegur og ójarð-
neskur.
Mestar verða þó andstæðurnar, sem
Heiða áttar sig smám saman á, milli
þeirra manna sem hætta lífi sínu sí og æ
við skyldustörf á hafi úti eins og pabbi
hennar og þeirra sem lifa fritt í landi af
þeirri vinnu eins og Bárður útgerðar-
maður sem ekki hættir lífinu en á „stórt
hús og tvær drossíur".
Það er Birgir Björn, ungur sjómaður
og sonur hjónanna á númer 12, sem
bendir Heiðu á að hún sé ósanngjörn við
pabba sinn: hann sé hetja þótt hann
þekki ekki börnin sín, og kannski sé
brennivínið undankomuleið hans frá lífi
sem hann ráði illa við. Heiðu er stillt
upp frammi fyrir öðru gildismati en hún
hefur vanist og það kemur sprunga í
sjálfbyrgingslega heimsmynd hennar.
Þær eiga eftir að verða fleiri, og þegar
tveggja heimaskipa er saknað í litla bæn-
um skilur hún allt í einu að krakki eins
og hún hefur ekki stjórn á neinu. Tilver-
an er langt frá því að vera einföld og
viðráðanleg — og angistin hellist yfir
hana.
Andstæðurnar milli þorpsins fyrir og
eftir skipskaðann eru mjög sterkar. A
stuttorðan og skýran hátt kemur sögu-
maður þrúgandi ótta og svo sorg bæjar-
búa til skila, eins og kritunum og slúðr-
inu áður. Jafnskýr verður þroski stelp-
350