Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.03.1993, Side 22

Tímarit Máls og menningar - 01.03.1993, Side 22
eins og ríkulegar skipsgrafir frá víkingaöld. I hinni fomu borg Jeríkó hafa fundizt grafir undir gólfskán híbýla. Líf og dauði vom eitt, menn komu frá dauðanum til lífsins fyrir gæzku skaparans og hurfu til hans aftur þegar nóg var lifað.9 Óðinn hékk níu nætur í tré, fómaði sér sjálfum sér. Þannig varð hann fróður, hann nam níu fimbulljóð. Þetta er hægt að túlka svo, að hann hafi ,,ferðazt“ um lífið og skyggnzt í veröld hinna dauðu, öðlazt vizku þessa heims og annars, endurfæðzt. Þessi hugsun er ekki bundin við norræn trúar- brögð. Ýmsir þjóðflokkar indíána höfðu þann sið að lyfta líki níu sinnum á leið til grafar. Þeir trúðu því, að þannig væri hinn lámi færður á fósturstig og honum auðveld- uð endurfæðing til annars lífs handan graf- ar. Meginblót vom haldin níunda hvert ár í Uppsölum og Hleiðm og sjálfsagt víðar, af því að þá endurfæddist veröldin. Þau stóðu í níu daga, og fórnardýrin voru m.a. hengd í tré, líklega til að endurtaka hina fyrstu fórn, er Óðinn hékk í trénu, sjálfu lífstrénu, hinum mæra mjötvið, sem völvan man fyr mold neðan, aski Yggdrasils. Þessa sér stað í dýrkuninni. Goðsagnir um Óðin tengja hann ótvírætt dauða, vizku, töfram. Hann er í senn dauðinn og holdgerving þeirrar vizku, sem bjó í heimum dauðra, og helgi- staðir hans eru gjaman trjálundir. Hinn mæri mjötviður Trú á tré eða guðdóm, sem bjó í tré, er ævaforn og á líklega rætur til þess að rekja, að margar trjátegundir verða gamlar, þær þroskast og dafna meðan kynslóðir manna fæðast, eldast og deyja. Þessi trú öðlaðist nýtt og aukið mikilvægi þegar menn fóra að rækta jörðina. Þá efldist sá heimsskiln- ingur, að veröldin væri eins og gróður jarð- ar, lifandi heild, sem fæddist, dafnaði og dæi. Tákn þessarar heildar varð tré í miðju veraldar, sem teygði rætur sínar um myrk- usm undirdjúp, en greinar námu við sjálfan himin. Það tengir saman öll svið heimsins, himin, jörð og undirdjúpin. Guðsdýrkun manna beindist að því að tryggja um eilífð hringrás náttúrannar, ekki einungis gróður- og dýralífs, heldur og lífstrésins, heimsins sjálfs. Þessi trú er þekkt meðal margra fom- þjóða. Mjötviður mær, hið ágæta metatré, mæli- tré. Orðið mæla er tvírætt í þessu samhengi. Annars vegar táknar það rúm: Það náði jafnlangt og heimurinn, það var veröldin sjálf í lifandi heild, yztu takmörk hennar á alla vegu. Það er heiðvanur helgur baðmur, segir í 27. vísu, heilagt tré, sem teygir sig um heiðið, himininn. Og rætur þess smugu um alla heima og enduðu í brannum, en germanskar þjóðir höfðu átrúnað á lindum eða vættum, sem þar bjuggu. Hins vegar er sögnin að mæla notuð um tíma og í þeirri merkingu vísar tréð beint til örlaganna: heimur stendur jafnlengi og tréð. Heimsendir á sér aðdraganda, en allt leik- ur á reiðiskjálfi þegar jötnar leggja til at- lögu. Ætla má, að 46. vísa VÖluspár lúti að þessu: Leika Míms synir, en mjötuður kyndist að inu galla Gjallarhomi. Hátt blæs Heimdallur, horn er á lofú, mælir Óðinn við Míms höfuð. 12 TMM 1993:1
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124

x

Tímarit Máls og menningar

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.