Tímarit Máls og menningar - 01.03.1993, Page 29

skipulagi. Bæði tengjast þau dauða, eru
nærstödd þar sem menn falla, en slíkt er
einmitt einkenni fijósemisgyðja; dauðinn
er endurfæðing.
Til að innsigla friðinn spýta vanir og æsir
í ker, og af þeim hráka var sá hundvísi
Kvasir skapaður. Dvergar drápu hann og
blendu blóð hans hunangi og af varð skáld-
skaparmjöðurinn, hinn helgi drykkur, sem
Óðinn komst síðar yfir með klækjum.
Mjöðurinn var heilagur, því að samdrykkja
manna var til þess að styrkja goðin og verða
eitt með þeim, innsigla friðargerðina og efla
jarðarmegin.
Á gengust eiðar
Vísa 25 er ekki í beinu framhaldi af hinni
24., en auðveldlega má fylla í eyðuna með
Eddu Snorra. Jötunn í smiðsgervi býðst til
að endurreisa virkisgarð ása á einum vetri
gegn því að fá Freyju, Sól og Mána í laun
og njóti hann einungis aðstoðar eins hests.
Loki fékk æsi til að fallast á þetta, og þeir
gera samning við smiðinn í þeirri fullvissu,
að þetta væri ómögulegt. Smiði og hesti
virtist hins vegar ætla að takast ætlunar-
verkið, en með klókindum sínum tókst
Loka að koma í veg fyrir það, en síðan drap
Þór jötuninn með hamri sínum. Það er slíkt
voðaverk, að höfundur endurtekur fjórum
sinnum sömu fullyrðingu:
Á gengust eiðar,
orð og særi,
mál öll meginleg,
er á meðal fóru.
í þjóðfélagi án ritlistar verða orð að standa,
annars eru reglur samfélagsins lítils virði.
Þegar höfuðguð brýtur orð og særi, þá er vá
fyrir dyrum og viðbúið, að veröld sé í mikl-
um háska. Eiðrof eru jafnslæm og mein-
særi, en þeir sem sóru rangan eið að helgum
baugi fóru norður og niður til Nástrandar
skv. Voluspá, eins og morðingjar og þeir
menn, sem teygðu konu annars manns til
ásta. Sjálf samfélagsskipanin hrynur ef guð
og menn virða ekki samninga, mál öll meg-
inleg. Þetta er ekki einsdæmi í fomum trú-
arbrögðum. í Avesta, trúarriti Persa, eru
gmndvallarsjónarmið Zaraþústra skráð og
skýrð. í sálmi til Míþra ávarpar Ahúra-
mazda spámann sinn, Spítama Zaraþústra:
Sá níðingur sem gengur á gefm orð, ó
Spítama, leggur allt land í auðn, eins og
hundrað tröll eða sá sem drepur réttsýnan
mann. Þú mátt ekki ijúfa sáttmála, Spítama,
hvorki þann sem þú gerir við vantrúaðan
mann né þann réttsýna, sem tilheyrir söfn-
uði þínum. Því sáttmáli gildir fyrir hvom
tveggja, bæði þann sem afneitar trúnni og
hinn trúaða.
Hinn hagaríki Míþra gefur þeim mönn-
um fótfráa hesta, sem ekki hafna sáttmálan-
um. Ahúramazda gefur þeim eld, sem ekki
afneita sáttmálanum. Hinir góðu, voldugu,
blessunarríku vemdarandar hinna trúuðu
gefa þeim sem ekki afneita sáttmálanum
dýrlega afkomendur.15
Eiður, sáttmáli, varð undirstaða réttarins,
sem fékk trúarlegan blæ, var meira að segja
persónugerður í sérstökum guði meðal ým-
issa þjóða. Ein goðsögn bendir til, að Týr
hafi fengið það hlutverk meðal norrænna
manna eftir að staða hans sem himinguðs
veiklaðist. Þór drepur jötun í griðum, en
eiðar voru gildir, og skipti engu þótt jötnar
ættu í hlut. En þetta eru ekki einu eiðrof
goða. Þeir gera líka samning við Fenrisúlf,
TMM 1993:1
19