Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.03.1993, Page 51

Tímarit Máls og menningar - 01.03.1993, Page 51
fátt rannsóknarvert í íslendingasögum og hafni hinu sem skáldskap. En um leið er líf meirihluta manna haft að engu, hlaupið er yfir raunsæisleg smáatriði daglegs lífs sem svo víða er lýst í sögunum og segja svo margt um þarflr, þrár og kenndir venjulegs fólks. En sjálf aðgreiningin milli staðreynda og skáldskapar, sem bókfestumenn lögðu svo ríka áherslu á — var hún ekki alla tíð dálítið of einföld? Eða með öðrum orðum: hvers vegna áttu bókfestusinnar að fallast á þá röksemd að íslendingasögur, sem eru svo auðugar af frásögnum um einkalíf og einkahagi, varði ekki „eiginlega sagnfræði, ekki einu sinni sögu íslendinga“? Orð Nordals gegn sagnfræðilegri túlkun á ís- lendingasögum og þröngur skilningur hans á sannleiksgildi sögulegra atburða báru vitni um verulega íhaldssemi þegar árið 1957. Seint á fimmta áratug aldarinnar höfðu aðferð félagslegrar sögu og mann- ffæðin vaxandi áhrif. í ýmsum greinum öðrum en íslenskum fræðum höfðu menn þegar fengist við liðinn tíma af meiri víð- sýni en svo að horfa aðeins á atburði liðins tíma frá sjónarmiði hins þurra annáls. Meðal frægra fræðimanna sem höfðu for- ystu á þessu sviði voru sagnfræðingar, mannfræðingar og félagsfræðingar á borð við Max Weber, Karl Polanyi, Talcott Par- sons, R.A. Tawney, Amold Toynbee, Marc Bloch og Lucien LeFebvre, svo einhveijir séu nefndir. Er um að ræða einhverja dýpri ástæðu fyrir umræddu banni íslenska skólans við sagnfræðirannsókn á íslendingasögum en einberan áhuga hans á bókmenntalegri túlkun? Enn er svarið: Þjóðemishyggja. Sjálfstæðisbaráttan: fortíðarsinnar og framtíðarsinnar Enda þótt þjóðernishyggja sé mikið við- fangsefni, sem ekki verða gerð nein umtals- verð skil í þessari ritgerð, má vekja athygli á einu gmndvallaratriði í þessu sambandi og það er pólitískt andrúmsloft á þeim tíma þegar bókfestumenn mótuðu afstöðu sína. Höfundar íslenska skólans settu fram að- greiningu sína milli sögu og skáldskapar á tíma sem einkenndist annars vegar af þéttbýlismyndun og hins vegar af lokaþætti sjálfstæðisbaráttunnar. Fyrir fylgismenn hennar var kenningin um bóklegan uppruna fslendingasagna annað og meira en sér- fræðilegt akademískt ágreiningsefni. A íslandi einkenndust seinni hluti 19. ald- ar og fyrri hluti 20. aldar sem kunnugt er af sjálfstæðisbaráttunni við Dani. Þjóðin hafði ekki notið sjálfstæðis frá falli þjóðveldisins 1262-1264 og komst undir dönsk yfírráð árið 1380. Danir voru lítils metnir á íslandi ekki síst vegna þess að menn tengdu stjórn þeirra tveim síðustu tugum 18. aldar sem voru einhver versti harðindatími í sögu þjóðarinnar. Þar við bættust óstöðugleiki í konungsstjórn, stjómmálum og efnahag Danmerkur. Að hluta til má skilja harkalega meðferð Dana á íslendingum um þetta leyti í ljósi umróts og ótrausts efnahags Dana sjálfra á árunum fyrir frönsku stjómarbylt- inguna og svo á árum Napóleónsstyrjald- anna. Ekki bættu Móðuharðindin úr skák sem leiddu til hungursneyðar á íslandi og kostaði fimmtung þjóðarinnar lífið. Um 1800 vom íbúar landsins aðeins 47.000. Enn má nefna einokunarverslun Dana sem jók á vandann. Hún var stofnuð árið 1602 og var svo slitin úr tengslum við ástandið á íslandi aðjafnvel árið 1784 þegar hungurs- TMM 1993:1 41
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124

x

Tímarit Máls og menningar

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.