Tímarit Máls og menningar - 01.09.1996, Side 72

ræðu óspart, hugrenningar persónu hans geta komið inn í miðri frásögn
sögumanns, sem smýgur inn og út úr hug persóna sinna. Fyrir vikið verður
einkennilega hrífandi flæði í frásögninni. 4. Loks er það sérkennandi fyrir
Hamsun hvernig hann lýkur köflum (og reyndar byrjar hann þá líka stund-
um þannig). í lok síðustu efnisgreinar kaflans kemur stundum ein stutt
setning, jafnvel greinaskil á milli, sem fyrir vikið lítur út fyrir að vera
merkingarhlaðin, jafnvel táknræn, þótt lesandanum sé ekki alveg ljóst af
hverju, þar sem hún er algerlega hversdagsleg á að líta: ísak fór gangandi
heimleiðis. Hann hafði klippt af sér sitt mikla skegg. Hann kom aldrei aftur.
Svo kemur kvöldið. Hann var friðsamur maður og erfiðsmaður. í sumar
kemur tími, koma ráð.11
Kannski er þetta galdur Hamsuns: Lesandanum finnst einsog hann sé að
lesa djúpa speki, þegar Hamsun hefur ekki verið að segja neitt. Og meðan
stíllinn hrífur okkur með í hrjóstruga og þó heillandi sveitastaðleysu bókar-
innar, sýnir írónían okkur fáorðar persónur hennar úr fjarlægð. Því má segja
að höfuðþættir frásagnarháttarins vinni hvor gegn öðrum, og hafi þar með
áhrif á merkingarheiminn hvor í sína átt. En lítum þá aftur á „boðskapinn“,
með þessum formerkjum.

Hver er ísak? Ekki vitum við hvaðan hann ber að, en hann er strax í upphafi
kynntur fyrir okkur sem hinn fyrsti mennski maður á þessum slóðum (og
fylgir þar í kjölfar dýra og lappa, sbr. Gróður jarðar, bls. 7). fsak er einsog
nafhið bendir til lifandi kominn úr Gamla testamentinu; hann er á leið ffá
mannabyggð, út í náttúruna að nema land. Hann er frumstæður maður,
jafnvel dýrslegur þrátt fýrir upphafsorðin, og má hafa fýrstu samfundi hans
og Ingigerðar til marks um það:
Hann var nú orðinn útfarinn að hugsa, og nú datt honum í hug að
hún hefði farið heiman að svo sem í fýrradag og ætlaði bara hingað.
Hún hafði kannski heyrt að hann vantaði kvenmannshjálp.
Settu þig inn og hvíldu þig eftir gönguna! sagði hann.
Þau gengu inn í gammann og átu af nestinu hennar og drukku
af geitamjólkinni hans; svo hituðu þau kaffi sem hún hafði með
sér í blöðru. Þau gæddu sér á kaffi áður en þau fóru að hátta. Hann
svaf hjá henni og ætlaði að éta hana um nóttina og fékk hana
(bls. 12).
Ingigerður verður eftir hjá fsak, enda hefur hún sínar ástæður til að flýja
siðmenninguna. En nokkrum sinnum fer hún aftur til byggða, og mikilvæg-
asta ferð hennar er þegar hún er sett í fangelsi. Þar er hún heldur betur
70
TMM 1996:3