Tímarit Máls og menningar - 01.06.1999, Qupperneq 10

ÞRÖSTUR ÓLAFSSON
kærkomið viðfangsefni heldur naut hann þeirra með sérstökum hætti.
Hann komst í snertingu við íslenska náttúru; gat sinnt hugðarefni sínu jarð-
ffæðinni; hann lagði sitt af mörkum til samfélagsins og naut félagslegra
samskipta við einstaklinga og starfshópa. Einkum var hann tilkallaður þegar
nýjar stórvirkjanir voru til rannsókna eða á döfinni, en einnig við vegagerð,
jarðgangagerð og gerð nýrra hafna. Rannsóknir á gosefnum með nýtingu
þeirra að leiðarljósi voru honum hugleiknar og var Þorleifur einn af upp-
hafsmönnum að stofnun Steinullarverksmiðjunnar á Sauðárkróki.
Þótt nýting hráefna náttúrunnar væri honum ofarlega í sinni mátti aldrei
ganga svo langt að náttúran biði skaða af. Hann hafði þannig eftirlit með
mannvirkjagerð á vegum Náttúruverndarráðs um langt árabil og var gjarn-
an kallaður á vettvang ef kveða þurfti uppúr þegar til árekstra kom milli
náttúruverndarsjónarmiða og framkvæmda.
Hinn hluti vísindastarfa hans snerti grundvallarrannsóknir. Þær voru
einkum á þremur sviðum. Þar ber fyrst að nefna rannsóknir á loftslags- og
gróðurfarssögu fslands á ísöld og í nútíma, þar á meðal rannsóknir á
gróðurfarsbreytingum. Doktorsritgerð hans, sem löngu er orðið grund-
vallarrit, fjallaði um þetta viðfangsefni. Þess konar rannsóknir hafa nú
dregið til sín aukna athygli með vaxandi áhyggjum af gróðurhúsaloftslagi.
Annað megin rannsóknarsvið Þorleifs snerti rannsóknir á ísaldarskeiðum. Á
grundvelli segulmælinga á hraunlögum á Tjörnesi tókst honum í samstarfi
við tvo bandaríska vísindamenn að aldursákvarða Tjörneslögin miklu
nákvæmar en áður hafði verið gert. Grein Þorleifs um þetta efni vakti mikla
athygli í vísindaheiminum, en niðurstöðurnar höfðu mikil áhrif á alþjóðlega
umræðu um lengd ísaldar og fjölda jökulskeiða.
Að síðustu má geta rannsókna hans á eldfjallafræði, en þar hafði hann
handhægviðfangsefnis.s.íÖskju 1961,Surtsey 1963-67 ogáHeimaey 1973.
Þorleifur var eftirsóttur fyrirlesari um jarðfræðileg málefni víða um heim
og höfundur sjö bóka. Alls mun ritaskrá hans telja um eitt hundrað verk.
Höfuðverk hans er Jarðfræðin sem er orðin klassísk kennslu- og ffæðslubók
um jarðsögu íslands. Þessi bók var af nemendum hans kölluð Þorleifsbiblía.
Alls hefur hún komið út í yfir 28 þús. eintökum. Þá ritaði hann bækur um
Gosið á Heimaey og Gosið í Surtsey.
Þorleifur hafði svo góð tök á íslensku að jafnvel Halldór Laxness, sem
studdist við Jarðfræðina þegar hann skrifaði Kristnihaldið, hafði orð á því.
Þótt Þorleifur væri sterkur einstaklingur sem fór sínar eigin leiðir var hann
afar félagslyndur maður. Hann var kjörinn til fjölda trúnaðarstarfa í
félögum. Hann var kjörinn félagi í Vísindafélagi íslendinga og sat í stjórn þess.
Hann var í stjórn Hins íslenska náttúrufræðifélags og formaður þess um skeið.
8
www.mm.is
TMM 1999:2