Tímarit Máls og menningar - 01.12.1999, Page 20

UNNUR KARLSDÓTTIR
kvenna langt umíram takmörk kvenlíkamans og lífshlaups kvenna. En þessi
hugmynd yrði að bíða þar til rétta tæknin væri fyrir hendi.
Vangaveltur um tæknina undir forsjá og stjórn vísindamanna sem megin-
vopnið í baráttunni við erfðabölið hélt áfram allt fram á áttunda áratuginn,
og jafnvel lengur. Greiningu erfðagalla og sjúkdóma á fósturstigi og fóstur-
eyðingum var tekið fagnandi sem einu af mikilvægustu skrefum sögunnar í
þágu góðkynjunar. Arfbótamenn vonuðu að næsta skrefið yrðu lækningar
erfðagalla á fósturstigi.
Árið 1925 var einföld og alhæfingakennd mynd arfbótafræðanna af erfðum
gagnrýnd með þeim orðum að erfðir mannsins væru langtum flóknari en svo
að tryggt væri að líkir geti sér líkan. Eina leiðin til þess væri að taka manneskju
og fjöldfalda hana, eða eins og það kallast nú, að klóna hana. Já, því ekki að
nota þá aðferð!, hugsuðu arfbótasinnar réttri hálff i öld seinna þegar það tók að
grilla í að þetta væri kannski tæknilega hægt þó það hefði aðeins verið reynt á
plöntum og froskum enn sem komið var. Hugsunin var sú að einræktun hafði
tvímælalaust þann kost í þágu kynbóta að draga úr óvissuþættinum varðandi
arfgerðina þar eð hún kæmi úr einni átt í stað tveggja.
Um og upp úr 1970 heyrðust þær raddir að tími nýrrar arfbótastefnu
væri runninn upp fyrir tilstilli æ betri vitneskju um erfðir mannsins og
hraðrar þróunar í líftækni. Vísindalegar erfðabætur á mönnum voru fram-
tíðarsýnin. Sá tími myndi koma að hægt yrði að fara inn í kjarna lífsins,
uppsprettuna, sjálf genin og breyta þar og lagfæra að vild. Menn sáu fýrir
sér ótrúlega möguleika mannsins til að vera með puttana í eigin þróun inni
á tilraunastofum. Þá þyrfti ekki lengur að byggja á eins seinvirkum aðferð-
um og arfbótasinnar fyrr á öldinni þurftu að styðjast við, þ.e. áróður fyrir
auknum barneignum hinna hæfu og útrýmingu þeirra óhæfustu með
ófrjósemisaðgerðum eða útilokun frá samfélaginu. Fullyrt var að með
þekkingu erfðavísindanna í bandalagi við tæknina yrði í framtíðinni hægt
að laga erfðaupplag hvers einstaklings fyrir sig. Breyta missmíð náttúrunn-
ar í fullkomna lífveru. Slíkar hugmyndir voru þó fremur óður til tækninnar
en skilningsins því þessir tæknitrúarmenn höfðu ekki fremur en arfbóta-
sinnar fyrr á öldinni fundið neina gulltrygga uppskrift að heilbrigðu og
siðprúðu gáfumenni.
Fyrirlestur fluttur á málstofu um erfðavísindi og mannskilning á Hug-
vísindaþingi í Háskóla íslands 16. okt. 1999.
18
www.mm.is
TMM 1999:4