Tímarit Máls og menningar - 01.12.1999, Blaðsíða 85

HVERS VEGNA HEFUR STRINDBERG ALDREl . . . ?
sést á reykvísku sviði síðustu tuttugu ár - fprum sinnum ef talinn er með
gestaleikur Dramatens undir stjórn Ingmars Bergman sem kom hingað á
Listahátíð fyrir um fimmtán árum - en í tvö fyrri skiptin var farið mjög
frjálslega með texta skáldsins í framúrstefnuátt. Breski leikhúsmaðurinn
Nigel Watson, sem hér starfaði um skeið og var undir sterkum áhrifum ffá
Grotowski, nefridi þannig sýningu sína, sem var sýnd í ársbyrjun 1977, Fröken
Júlía alveg óð og hnykkti með því á, að hún væri sjálfstætt leikverk, soðið upp
úr texta Strindbergs. I útgáfu Gránufélags Kára Halldórs á leiknum, sem var
sýnd í Hafharbíói 1983, var allur natúralismi einnig sendur út í hafsauga. í
báðum tilvikum höfðu sumir leikdómarar gaman af, aðrir síður.45
Hefðbundnari leiðir hafa einnig verið farnar í Strindberg-sýningum utan
stofnananna. Það átti við um sýningu Alþýðuleikhússins á Fröken Júlíu árið
1992 undir stjórn Sigrúnar Valbergsdóttur með þeim Eddu Arnljótsdóttur
og Valgeiri Skagfjörð í hlutverkum Jean og Júlíu. Sýningin hlaut harða útreið
hjá Súsönnu Svavarsdóttur í Morgunblaðinu og Arnóri Benónýssyni í
Alþýðublaðinu, en leikdómari DV, Auður Eydal, var á öðru máli.46 Ramm-
inn var einnig hefðbundinn í sýningu Ingu Bjarnason á Hinni sterkari árið
1986, sömuleiðis á vegum Alþýðuleikhússins; þar voru Margrét Ákadóttir og
Anna S. Einarsdóttir í hlutverkum kvennanna tveggja og hlaut sýningin lof-
samlega dóma.47 Á það er fyrr minnst, að Hin sterkari var fyrsti Strind-
bergs-leikurinn sem hér kom upp á svið og því skemmtileg tilviljun, að hann
var einnig meðal fyrstu leikrita sem íslenska Sjónvarpið flutti í íslenskum
búningi. Leikstjóri var Sveinn Einarsson, leikendur Guðbjörg Þorbjarnar-
dóttir og Helga Bachmann. Því miður hefur Sjónvarpið á síðari áratugum
horfið með öllu frá því að setja sjálft á svið útlend öndvegisverk eða taka upp
góðar sýningar leikhúsanna á slíkum verkum. En löng reynsla er fyrir því, að
margir leikir Strindbergs njóta sín ágætlega í sjónvarpi og það jafnt verk frá
hinu natúralíska skeiði hans sem tímanum „post Inferno“; um það nefnir
Ollén mörg dæmi í riti sínu.48
Er Strindberg ekki á leiðinni?
Erum við af þessu yfirliti nokkru nær um líklegar orsakir þess litla gengis
sem leikrit Strindbergs hafa hlotið á íslandi? Hafa leikstjórnaráherslurnar
ekki verið nógu markvissar? Er hugsanlegt að leikstjórarnir hafi að einhverju
leyti teldð of mildð mið af þeirri myrku og drungalegu túlkunarhefð sem
Max Reinhardt lagði grunn að og hafði gríðarleg áhrif um lönd og álfur (eins
og Ólafur Jónsson ýjar greinilega að í dómi sínum um Dauðadansinn í
Iðnó)? Leilchúsið er alltaf spegill samtíðarinnar og hin reinhardtska aðferð
TMM 1999:4
www.mm.is
83