Tímarit Máls og menningar - 01.09.2000, Síða 31

STORMNÓTT, FÆÐING OG DAUÐl
Stormnótt, en hver og ein þeirra er þó ómissandi liður í einni þéttofínni,
meistaralegri heild. Til einföldunar mætti segja að um sé að ræða eina aðal-
sögu og nokkurn fjölda aukasagna.
Aðalsagan gerist á einni óveðursnótt í Þórshöfn. Hún lýsir því hvernig
húsið fykur ofan af tveimur öldruðum saumakonum sem báðar heita Anna
og eru auk þess jafhöldrur. Lýst er í smáatriðum hvernig húsið liðast í sundur
og þeytir innanstokksmunum, fötum og öðru út í veðrið og vindinn og því
hvernig konunum tveimur er bjargað, komið í hús hjá öðrum þorpsbúum og
hvernig dauða þeirra beggja ber síðan að skömmu síðar.
Aukasögurnar eru eftirfarandi:
• Sagan af stormasömu lífi Þöngla-Önnu. Hún hefur misst öll börn sín, svo
og elskhuga sinn, Janniksen smið, og staðið í miklu stríði gegn trúar-
ofsóknum hins drembiláta Ankersens sparisjóðsstjóra og formanns
barnaverndarnefhdar.3
• Sagan af ástarsambandi Þöngla-Önnu og Janniksens smiðs sem var á allra
vitorði og var hlýtt, traust og gefandi, en þó hneykslanlegt - að mati sam-
borgaranna - þar sem hann var jú giftur.
• Sagan af slæmu hjónabandi Janniksens smiðs og konu hans Rósu sem sag-
an segir að hafi (ásamt Ankersen) átt sök á því að smiðurinn framdi
sjálfsmorð.
• Sagan af Símons-Önnu og ástarsambandi hennar við Pál, sem reyndist
vera hálfbróðir hennar. Þessi saga hefur í raun tvo meginþætti: a) Þátt Páls
sem ánetjast enska heimatrúboðinu eftir skipbrotið í ástarmálunum, fer í
burtu í siglingar og ferst á Miðjarðarhafinu í fyrri heimstyrjöldinni. b)
Þátt Önnu sem situr eftir í sárum heima í Færeyjum og heitir því að elska
aldrei annan mann, dregur sig inn í skel sína og verður sjúklega feimin.
Hver þessara „aukasagna“ væri í raun efni í heila smásögu út af fyrir sig en
Heinesen kemur öllum þessum söguþráðum á framfæri í knöppum ff ásagn-
arstíl og vefur þá saman á svo meistaralegan hátt að lesanda finnst aldrei sem
heild sögunnar sé rofin.
Ef bygging sögunnar er skoðuð nánar má skipta henni niður í níu frásagn-
areiningar með tilliti til þess hvernig sjónarhorn sögumanns færist til.
1. Fyrsta málsgreinin er dæmigerð kynning sögusviðsins sem er „Þórshöfn,
hinn aldni og undirfurðulegi höfuðstaður Færeyja". Sjónarhornið er vítt
og litið er í sviphendingu yfir sögusviðið. Því er lýst hvernig bæjarstæðið
er óvarið fyrir veðri, vindum og hafinu og því hvernig „Suðaustanstorm-
arnir geta orðið að fárviðri og valdið tjóni á lífi og eignum manna“. (9)
TMM 2000:3
malogmenning.is
29