Tímarit Máls og menningar - 01.09.2000, Síða 57

„VIÐ EIGUM WILLIAM
brautarlestar. Lestir koma oft íyrir í skáldsögum t.d. Hermans Bang, Johs. V.
Jensen o.íl. Bondebjerg skrifar um „hvað eyjarnar komust félagslega og
menningarlega seint inn í 20. öldina." Trúarlegar vakningarhreyfingar,
svifasein verkalýðshreyfing og þjóðerni og dans- og kvæðamenning eru
þannig ekki 20,-aldar íyrirbrigði samkvæmt skoðun hans.
Samkvæmt markmiðslýsingu ætti greiningin á færeyskri menningu og fé-
lagslegum aðstæðum í Færeyjum að vera undirstaða hinnar bókmenntalegu
umfjöllunar, en það er auðséð að sú greining hefur verið handahófskennd. í
staðinn hafa verið tekin fram nokkur atriði og þau borin saman við danskar
aðstæður og úrskurðuð afgömul. Bondebjerg klykkir út með hinu ff amand-
lega. Blcesende Gry og Noatun heilla af því að þær eru víðfeðmar og hugarflug
og dulúð eru þar allsráðandi. Samkvæmt Ib Bondebjerg er það hvorki sósí-
alsk viðhorf eða félagslegar aðstæður í skáldsögunum sem heilla lesandan-
um, heldur hið framandlega og frábrugðna.
Þekkingin á færeyska samfélaginu er yfirborðskennd og í smáatriðum er
hún ónákvæm. T.d. skrifar Ib Bondebjerg að ekki hafi verið komið skipulagi
á verkalýðshreyfinguna fýrr en seint og síðar meir, árið 1926. Fyrstu verka-
lýðsfélögin [voru stofnuð] fyrr. Föroya Fiskimannafelag 1911, Enigheden,
síðar Fylking [Verkamannafélag Tvöroyrar, Suðurey] var stofnað 1915,
Tórshavnar Arbeiðsmannafelag [ Verkamannafélag Þórshafnar ] 1916 o.s.ff v.
Það er hinsvegar rétt að Arbeiðarafelag Föroya [Verkamannasamband Fær-
eyja] var stofhað á 3. áratugnum, 1925. Þar að auki eru það ýkjur þegar
Bondebjerg nefnir Sigvar bónda í Noatun „stórbónda lénsskipulagsins“. Það
er rangt að tala um lénsskipulag. Aftur er þekkingunni áfátt og í þetta sinn
þekkingin á hinu sérstaka eignarfyrirkomulagi í færeyskum landbúnaði.
Ib Bondebjerg leggur ekki fram neina fullnægjandi greinargerð um fær-
eyska menningu og sögu en nefnir fáein atriði vegna þess að markmið hans
er að lýsa skáldverkinu sem dönsku skáldverki. Þar af leiðandi eru danskar
félagslegar og menningarlegar aðstæður sjálfsagt undirstaðan.
Peter Madsen skrifar í sama verki um síðari skáldsögurnar, smásagnasöfn-
in og síðustu tvö ljóðasöfnin. Og núna er lítið sem ekkert gert úr sögulegu og
félagslegu samhengi en í staðinn eru komnar góðar endursagnir úr bókun-
um. Samt er samfélagslegi þátturinn veigamikill í umfjöllun hans.
Skáldverk Heinesens sjálfs eru með því skemmtilegasta á tímabilinu,
en heiðarlegri gagnrýni á félagslegt misræmi og neikvæða hug-
myndafræði er vandfundin. Bd. 8 bls. 68.
Þær sögulegu og samfélagslegu aðstæður sem Peter Madsen er að hugsa um í
sambandi við skáldsögurnar eru eftirfarandi:
TMM 2000:3
malogmenning.is
55