Tímarit Máls og menningar - 01.09.2000, Side 127

RITDÚMAR
mágkonu Starkaðar sem kemur með þá
athugasemd að það sé „víst þægilegra að
vera gras en karlmaður” (30).
Ástin og dauðinn
Ást Starkaðar og Elku er nokkurs konar
bindiefhi frásagnarinnar. Ef hægt er að
tala um einn þráð í sögunni er hann þessi
ást sem virðist mörkuð dauðanum allt
ffá upphafi eins og eftirfarandi brot úr
ljóði Starkaðar ber með sér:
Ást;
kjarnorkusprenging í hjartanu
Síðan
dreifist geislavirknin um blóðið. (10)
Starkaður elskar Elku út af lífinu í bók-
staflegum skilningi og hún er jafnffamt
músa hans og sú sem gerir honum kleiff
að ljúka við héraðslýsinguna. Hvort það
er þessi ást Starkaðar sem dregur smám
saman úr henni lífið lætur frásögnin ekki
uppi, en saman ganga þau í lokin upp á
fjallið og inn í birtuna, ásamt hinum
dularfulla gesti sem enginn veit fyrir víst
hver er. Þau sameinast birtunni sem í
þessari sögu er allt í senn mynd skáld-
skaparins, ástarinnar, minninganna,
sannleikans og dauðans.
Birtan áfjöllunum er sérstæð og fallega
skrifuð bók. Jón Kalman hefur náð að
skapa sér rödd og stíl sem greinir hann frá
öðrum höfúndum sem nú skrifa, textinn
virðist að mörgu leyti tilheyra öðrum tíma
líkt og söguefúi hans og þótt hann sé á
köflum eilítið yfirlýsingaglaður er hann
skemmtilegur með öllum sínum ýkjum,
sérkennilegu persónum og hliðarsporum
sem höfúndur leyfir sér að fylgja um leið
og hann vefúr þessa minningarþræði
saman í heildstæða en margbrotna og allt
annað en hefðbundna ffásögn.
Kristín Viðarsdóttir
Ljár sem fellir augngrös
Gyrðir Elíasson: Hugarfjalhð.
Mál og menning 1999.103 bls.
Gyrðir Elíasson er mjög afkastamikill
höfúndur. Hann hefúr gefið út tug
ljóðabóka, nokkur smásagnasöfú, tvær
skáldsögur og að auki hefur hann þýtt
nokkrar bækur. Gyrðir er jafúvígur á ljóð
og laust mál. Hann hóf feril sinn með því
að gefa út fimm ljóðabækur áður en
skáldsagan Gangandi íkorni kom út árið
1987. Gyrðir gerði ýmsar tilraunir í fyrstu
ljóðabókum sínum á árunum 1983-1986
en áttunda bókin Mold í Skuggadal sem út
kom 1992 markaði nokkur tímamót á
skáldferli hans. Efúistök hans urðu
markvissari og stíllinn einfaldari og
agaðri og minna ber á óþoli og órósemi
sem einkenndu æskuverk hans.
Hugarjjallið er efnismikil ljóðabók og
er efúi hennar skipt niður í þrjá kafla.
Sum ljóðanna eru náttúrumyndir og
fremur kyrrstæð en önnur eru byggð á
sviðsetningu og algengt er að vísað sé til
nafngreindra persóna, off rithöfunda og
listamanna en einnig til heimskauta-
könnuða sem virðast vera Gyrði hug-
stæðir. Eftirtektarvert er sömuleiðis hvað
sjónarhorn er fjölbreytt í Hugarfjallinu,
að sjálfsögðu er oft talað í fýrstu persónu
eintölu eins og algengast er í ljóðum, en
oft notar Gyrðir einnig þriðju persónu
eintölu og lýsir þannig persónum eða
fyrirbærum utan frá. Eins má nefna að
Gyrðir talar stundum í fýrstu persónu
fleirtölu eins og til að leggja aukna áherslu
á að við erum öll á sama báti. Sem dæmi
má taka ljóðin „Síðsumar í dalnum“ og
„Morgunljóð". Að lokum má einnig finna
ljóð í Hugarfjallinu þar sem „þú“ er
ávarpað og eitt ljóðanna ber einfaldlega
titilinn „Til þín“.
Myndmál ljóðanna er yfirleitt auð-
skilið og einfalt en einfaldleikinn hverfur
þegar að túlkun kemur - mörg ljóðanna
TMM 2000:3
malogmenning.is
125