Tímarit um menntarannsóknir - 01.01.2006, Blaðsíða 18

13
Tímarit um menntarannsóknir, 3. árgangur 2006
á gæða- og þátttökustjórnun. Í skýrslunni
segir að starfsfólk skólans „beri þannig
sameiginlega ábyrgð á árangri skólastarfsins
undir faglegri forystu skólastjóra. Krafan um
skipulagða gæðastjórnun í skólum er sett
fram sem eðlilegur hluti af auknu sjálfstæði
og sjálfsforræði skólanna, samfara því að
dregið er úr íhlutun stjórnvalda um innra
starf þeirra“ (Nefnd um mótun menntastefnu,
1994, bls. 12). Segja má að hugmyndir um
heimastjórnun (sjá t.d. Börk Hansen, 2004) og
sjálfsstjórnun skóla (sjá Caldwell og Spinks
1988, 1992) sé ráðandi í skýrslu nefndarinnar
en hugmynda af því tagi gætti mjög á þessum
tíma (sjá t.d. Murphy, Beck, Knapp og Portin,
2003). Í skýrslunni er því lögð áhersla á
heimastjórnun skóla og hefur sú áhersla skýra
vísun í sjálfsstjórnunarlíkan sem þróað var af
Caldwell og Spinks (1988, 1992).
Ný lög um grunnskóla þar sem áhersla var
lögð á sjálfstæði skóla og forræði heimamanna
tóku gildi árið 1995. Framkvæmd skólastarfs
færðist til sveitarfélaganna, skólanefndir fengu
aukna ábyrgð, fræðsluskrifstofur menntamála-
ráðuneytisins í hverju fræðsluumdæmi voru
lagðar af og grunnur lagður að stofnun
skólaskrifstofa á ábyrgð heimamanna. Áhrif
foreldra voru aukin, sjálfsmat skóla var leitt
í lög og sjálfstæði skólastjóra jókst, svo
nokkur veigamikil atriði séu nefnd. Líta má
á öll þessi atriði sem skref í átt að aukinni
dreifstýringu sem miðaði að því að flytja
ákvarðanir um framkvæmd skólastarfs nær
foreldrum, starfsmönnum skóla og yfirvöldum
í heimabyggð. Hlutverk menntamála ráðu-
neytisins eftir breytinguna er einkum að móta
inntak náms og birta það í námskrám, annast
framkvæmd ytra mats á skólum og ábyrgjast
framkvæmd samræmdra prófa.
Segja má að sjálfstæði skóla hafi enn verið
aukið með kjarasamningi við grunnskóla­
kennara fyrir tímabilið 2001–2004. Auk
almennra launaákvæða var í samningnum
að finna stefnumarkandi yfirlýsingar um
lykilhlutverk skólastjóra og mikilvægi virkrar
starfsmanna stjórnunar, ákvæði sem heimiluðu
að ráða millistjórnendur og aukið svigrúm
skólastjóra til að ráðstafa tíma kennara til
sameiginlegra starfa. Í fyrri samningi gátu
skólastjórar ráðstafað þremur klukkustundum
á viku af vinnuskyldu kennara til annarra
starfa en kennslu og undirbúnings hennar en
í þessum nýja samningi var sá tími lengdur
í 9,14 klst. Í nýja samningnum var einnig
lögð áhersla á að auka þátttöku kennara í
stefnumörkun og framkvæmd skólastarfs.
Tekið er fram að auknu sjálfstæði skóla fylgi
meiri ábyrgð kennara á þróun skólastarfs, bæði
einstaklingsbundin ábyrgð og sameiginleg.
Lögð er áhersla á samstarf kennara en í
samningnum fyrir tímabilið 2001–2004 segir
m.a. (bls. 11):
Með aukinni verkaskiptingu milli
kennara gefast betri tækifæri til að
hagnýta bæði getu einstakra kennara
og alls kennarahópsins. Með minni
miðstýringu bera kennararnir bæði hver
fyrir sig og sameiginlega meiri ábyrgð á
starfi skólans og skólaþróun á hverjum
stað. Samstarf við skipulagningu,
útfærslu og eftirfylgni í skólastarfinu
verður þar með eðlilegur hluti af
starfi kennarans. Þetta gefur einnig
tækifæri til framgangsmöguleika og
starfsþróunar í grunnskólum.
Annar kjarasamningur við kennara var
undirritaður síðla hausts árið 2004 eftir
sex vikna verkfall kennara. Samningur
þessi gildir fyrir tímabilið 2005–2007
(Kjarasamningar launanefndar sveitarfélaga
og Kennarasambands Íslands fyrir grunnskóla
2005–2007). Þessi samningur byggist á fyrri
samningi með viðaukum. Ýmsir líta svo á
að í þessum samningi sé nokkurt afturhvarf
til fyrra horfs. Í honum er skýrt tekið fram
hversu miklum tíma skuli verja til kennslu og
undirbúnings hennar. Tíminn sem skólastjóri
hafði til ráðstöfunar var minnkaður úr 9,14 klst.
í 4,14 klst. á viku eða um 5 klst. Forystumenn
sveitarfélaga litu á þessa breytingu sem skref
aftur á bak í þeirri viðleitni að auka sjálfstæði
grunnskóla og sveigjanleika við stjórnun
þeirra.
Mótun skólastarfs