Tímarit um menntarannsóknir - 01.01.2006, Blaðsíða 70

65
Tímarit um menntarannsóknir, 3. árgangur 2006
liggja fyrir rannsóknir á viðhorfum til íslenskra
bókmennta og íslenskrar menningar fyrir utan
athugun höfundar á tveimur aldurshópum
fullorðinna 2004–2005. Tekið er mið af þessum
rannsóknum við gerð spurningalistans, til að
samanburður verði mögulegur.
Í þessari grein er leitast við að svara eftirfarandi
rannsóknarspurningum:
1. Hvaða sess hefur bóklestur í samanburði
við internetnotkun, tölvuleiki, sjónvarp
og aðrar tómstundir 15 ára unglinga í
Reykjavík árið 2005?
2. Hvernig eru bóklestrarvenjur nemenda
í 10. bekk nú í samanburði við jafnaldra
þeirra fyrir rúmum áratug og fyrir
40 árum?
3. Hvaða bækur eru taldar bestar og hvaða
sögupersónur eru eftirminnilegastar?
4. Kemur fram kynjamunur á læsi og
hvernig birtist hann þá helst?
5. Bendir athugunin til að verulegar breyt-
ingar séu að eiga sér stað á menningar-
læsi ungs fólks og á viðhorfum
til íslenskrar menningar?
Aðferð
Gagnasöfnunin fyrir þennan áfanga
rannsóknarinnar átti sér stað með spurninga-
listaathugun vorið 2005.
Þátttakendur
Þátttakendur voru nemendur í 10. bekk í
tveimur skólum í Reykjavík. Markmiðið var
að fá að minnsta kosti 100 einstaklinga í
þessum aldurshópi, eins og í nýlokinni athugun
höfundar á tveimur aldurhópum fullorðinna
(Guðný Guðbjörnsdóttir, 2005c), með breiðan
félagslegan bakgrunn. Annar skólinn (A) er
í mjög blönduðu hverfi, en hinn skólinn (B)
er í einsleitara miðstéttarhverfi í Reykjavík.
Þó að þátttakendur séu allir úr Reykjavík er
bakgrunnur þeirra félagslega mjög breytilegur,
enda skólarnir markvisst valdir þannig. Alls
svöruðu 107 unglingar listunum, 52 drengir
og 55 stúlkur eða allir nemar í 10. bekk sem
viðstaddir voru í viðkomandi skólum þá daga
í maímánuði sem athugunin var framkvæmd.
Fjöldinn í úrtakinu og tímasetning fyrirlagnar
réðst m.a. af því að mjög erfitt var að komast
inn í skólana til að leggja fyrir spurningalista,
m.a. vegna samræmdra prófa og mikils álags
á 10. bekki vegna rannsókna, sem er vaxandi
vandamál í menntarannsóknum yfirleitt (Gretar
L. Marinósson, 2005). Þessi takmarkaði fjöldi
leyfir ekki að niðurstöður séu alhæfðar yfir á 10.
bekkinga yfirleitt, heldur er litið á niðurstöður
sem vísbendingar um menningarlæsi nemenda
í Reykjavík, sem rannsaka þarf nánar með
stærra úrtaki.
Mælitæki
Ákveðið var að leggja spurningalista fyrir
eins og í þeim athugunum sem stuðst er við
til samanburðar. Við gerð spurningalistans
var að hluta til byggt á orðalagi úr rannsókn
Símonar Jóhannesar Ágústssonar (1976)
og spurningalistum höfundar frá 1993 um
viðhorf og lestur og tómstundavenjur annars
vegar og þekkingu á íslenskri menningu hins
vegar (sjá Guðný Guðbjörnsdóttir og Sergio
Morra, 1997, 1998, 2000). Áreiðanleiki svara
barnanna um lestrarvenjur var þá kannaður
með því að spyrja einnig kennara og foreldra.
Listinn um þekkingaratriði var gerður eftir
að niðurstöður um lestrarvenjur lágu fyrir og
eftir að námsbækur í íslensku höfðu verið
innihaldsgreindar, í samvinnu við starfandi
kennara í viðkomandi aldurshópi.
Á listanum var 31 spurning alls. Þær
spurningar sem fjallað er um í þessari grein
eru efnislega eftirfarandi: Fyrst var spurt
um lestravenjur og tómstundaiðkun, hversu
oft þau færu á internetið; hversu oft þau
færu í tölvuleiki og um tómstundir almennt.
Þá var spurt hve margar bækur viðkomandi
hefði lesið s.l. 2 vikur, hversu oft þau læsu
tilteknar tegundir bóka (spennubækur,
íslenskar þjóðsögur, Íslendingasögur, íslenskar
skáldsögur eða smásögur fyrir fullorðna,
erlendar skáldsögur eða smásögur fyrir
fullorðna og að lokum í fræðslubókum um
manninn, umhverfið, dýr, tækni eða annað),
hversu oft þau ortu ljóð eða semdu sögur,
Er „menningarlæsi“ ungs fólks að breytast?