Tímarit um menntarannsóknir - 01.01.2006, Blaðsíða 52

47
Tímarit um menntarannsóknir, 3. árgangur 2006
samræmast skilgreiningum og rannsóknum á
menningarauðmagni.
Framkvæmd og
vettvangur rannsóknar
Gagnaöflun fólst í þátttökuathugunum inni í
bekk, tengslakönnunum sem og viðtölum við
kennara og nemendur, og fór aðallega fram
veturinn 2001-2002 í 10. bekk í grunnskóla
á höfuðborgarsvæðinu. Því til viðbótar voru
tvö viðtöl tekin við leiðtogana á haustmisseri
2002 þegar þau sátu í 1. bekk í framhaldsskóla
og á vormisseri 2005 hafði ég svo aftur
samband við strákaleiðtogann til þriðja viðtals.
Samanlagt skiptust vettvangsathuganir í níu
þátttökuathuganir, 18 viðtöl (12 nemendaviðtöl
og sex við kennara) og tvö tengslarit.
Í upphafi rannsóknar voru gerðar þátt-
tökuathuganir áður en farið var að taka
þátttakendur í opin viðtöl. Þá sat ég í nokkrum
kennslustundum hverju sinni og átti óformlegt
spjall við kennara og nemendur. Auk þess lét
umsjónarkennari nemendur gera tvö tengslarit
við upphaf og lok námsvetrar svo ég gæti
skoðað tengsl nemenda innbyrðis. Nemendur
voru beðnir um að skrá niður nöfn þeirra
þriggja einstaklinga sem þeir myndu helst
vilja vinna með. Úr þeim upplýsingum var
búið til tengslarit. Þar sem þemaverkefni
voru tíð skipti það nemendur miklu máli
félagslega með hverjum þeir unnu. Öll viðtöl
voru tekin í skólanum og því fékk ég einnig
innsýn í bekkjarstarfið í hvert sinn sem ég
sótti nemanda í viðtal. Fyrir og eftir fyrstu
heimsóknir mínar átti ég mjög gagnlegar
samræður við umsjónarkennarann og svo eitt
formlegt viðtal síðla á haustönninni. Viðtöl
við aðra kennara voru ekki tekin fyrr en í
lok skólaárs 2002, þegar nemendur voru að
útskrifast úr 10. bekk, og af þeim sökum var
því miður óhægt um vik að fylgja eftir ýmsum
áhugaverðum upplýsingum með viðtölum við
nemendur. Í þessari grein verður aðallega
stuðst við þau viðtöl sem ég tók við leiðtogana
(tvö við Áshildi og þrjú við Valdimar) og
kennarana. Öllum sérnöfnum er breytt til að
gæta trúnaðar við þátttakendur.
Í greiningarferlinu nýtti ég mér aðferðir
grundaðrar kenningar, svo sem opna kóðun
og öxulkóðun (Strauss og Corbin, 1998).
Það hjálpaði mér að finna heppileg þemu í
gögnunum. Í heildina fólst greiningin í því að
lykla gögnin, þ.e. búa til ákveðna flokka, t.d.
eftir persónum, hópum, orðræðum, merkingu
eða hugtaki svo eitthvað sé nefnt. Að því loknu
var reynt að greina mynstur í gögnunum, hvað
væri sameiginlegt og hvað ólíkt, reynt að
finna sameiginleg einkenni í orðræðum
þátttakenda sem styrktu hugmyndir um
hvaða orðræða væri ráðandi, t.d. um samspil
námsárangurs og kyns. Í viðtölunum var reynt
að skyggnast inn í hvaða tilgangi textinn ætti
að þjóna og hvaða tilgátur væru réttlætanlegar
með tilvísun í textann (Wetherell og Potter,
1987).4
Námshegðun leiðtoga í unglingabekk
1. tafla: Hópasamsetning í 10.-L.
Fótboltastelpur Strákarnir Jaðarhópur
Brynja Valdimar Sólveig
Ása Svanur Sigga
Fjóla Njáll Rut
Sigrún Alfreð Þórný
Guðný Rúnar Simmi
Thelma
Geiri
Breki
Markús
Arnar
Yana