Tímarit um menntarannsóknir - 01.01.2006, Síða 51

46
Tímarit um menntarannsóknir, 3. árgangur 2006
Námshegðun leiðtoga í unglingabekk
Ef það er nægileg forsenda fyrir menn-
ingarauðmagni að ákveðin tegund þekkingar,
leikni og smekks (hópar II og V) sem fáir búa yfir
sé valdaukandi í skólum er ljóst að samkvæmt
niðurstöðu Guðbjargar ættu fleiri strákar að
hafa þar sterkari stöðu en stelpur. Þessi fámenni
hópur drengja á þá samkvæmt hefðbundnum
skilgreiningum að kunna vel við gildi skólans
og fá háar einkunnir. Kennarar hampa gjarnan
nemendum sem hafa og sýna mikið af þess
konar menningarauðmagni (Bourdieu, 1984;
DiMaggio og Useem, 1978). Guðbjörg (2003)
fann þó ekki afgerandi árangursmun í námi
milli hópa með ólíkan veruhátt.3 Hæfni eða
áhugi á þessum menningarsviðum virðist því
ekkert endilega skila sér í betri einkunnum
þessara hópa á Íslandi.
Coleman (1960; 1961) skoðaði
unglingamenningu í 10 framhaldsskólum
(highschools) og sýndi fram á að í þeim
skólum þar sem félagsleg velþóknun var á
góðum einkunnum, náðu nemendur að jafnaði
betri námsárangri. Hann túlkaði niðurstöðurnar
úr leiðtogarannsóknum sínum á þann veg
að nemendur með góðan árangur í námi
væru leiðtogar hópsins aðeins ef þeir fengju
félagslega umbun eða vilyrði fyrir því frá
félögunum eða vinahópnum.
Bourdieu lagði áherslu á að menningar-
auðmagn þyrfti að skoðast í samhengi við
vettvanginn hverju sinni. Ekki er víst að
menningarlega hæfnin í veruháttarhópi II og
V þyki alls staðar jafn virðingarverð eða
að nemendur sem hafa slíka hæfni séu í
menningarumhverfi þar sem mikið er lagt upp
úr góðum einkunnum. Nýrri rannsóknir sýna
að vinsældir og valdastaða stráka mótast víða
af hæfileikum í þeirri íþrótt sem er hyglt í
samfélagi þeirra og öðrum þáttum sem tengjast
lítt náminu sjálfu (Adler og Adler, 1998). Á
Íslandi virðist líðan stráka og sjálfstraust í
litlum tengslum við námsárangur. Þessu er
öfugt farið hjá stelpum (Almar M. Halldórsson,
2006) og gefur vísbendingar um að félagsstaða
stelpna innan skólans markist meira af gengi
þeirra í náminu en hjá strákum.
Kenningar um kynferði (gender) byggðar á
póststrúktúralisma gera ráð fyrir að hugmyndir
um karlmennsku og kvenleika séu fljótandi og
óstöðugar og þ.a.l. breytilegar eftir tímabilum
og menningarhópum (Paechter, 2001). Misjafnt
er t.d. hvaða karlmennskuhugmyndir verða
ríkjandi eftir stétt, menningarumhverfi eða
uppruna en algengast er nú á tímum að þær séu
skilgreindar þröngt og felist í því sem drengir
haldi að sé „eðlilegt“ að drengir geri, kunni,
læri, hreyfi sig, velji eða tali um svo dæmi
séu tekin. Valdastaða drengja í félagahópi
mótast mjög af því hvernig þeim tekst upp í
þessum efnum (Ingólfur Ásgeir Jóhannesson,
2004). Það sama á auðvitað við um viðteknar
hugmyndir um kvenleika.
Eitt er að hafa mikið af viðurkenndu
menningarauðmagni, annað er svo hvernig
það menningarauðmagn samræmist gildum
skólans og hvort nemandinn kemur því á
framfæri í skólanum, hvaða tækifæri hann sér
til þess og hvort hann hagnast á því námslega
eða félagslega. Skoða þarf menningarauðmagn
í samhengi við viðteknar hugmyndir um
karlmennsku og kvenleika á hverjum stað og
ráðandi gildi í menningarumhverfi ungling-
anna. Menningarmarkaðurinn er einnig
stöðugum breytingum háður í nútímasamfélagi
og því hæpið að ætla að hægt sé að nota alltaf
sömu stöðluðu mælikvarðana. Hvort tveggja
er á skjön við þær skilgreiningar á menningar-
auðmagni sem Bourdieu lagði fram í upphafi.
Hér á eftir verða gögn úr meistararannsókn
minni (Berglind Rós Magnúsdóttir, 2003)
skoðuð í ljósi þessara fræðilegu hugmynda, þ.e.
þeir þættir rannsóknarinnar sem hafa einhverja
snertifleti við þær rannsóknarspurningar sem
ég set hér fram. Hér verður athugað hvers konar
námshegðun þótti virðingarverð innan hópsins,
þ.e. hvað einkenndi námshegðun og náms-
viðhorf leiðtoganna, hversu miklu einkunnir
skiptu í því sambandi og hvaða hópar virtust
hagnast á háum einkunnum. Að lokum verður
svo skoðað hvernig rannsóknarniðurstöður
3 Mikilvægt er þó að það komi fram að hún skipti árangri einungis upp í tvo grófa flokka; undir og yfir 6,5 og skoðaði
einkunnir úr samræmdum prófum.