Gripla - 01.01.1995, Side 44

42
GRIPLA
Machometz: - Annad kalla þeyr Machometicos: - þa þeyr telia fra
hanz vppstigning til hymna: - j huorre vyku hafa þeyr sip daga, so sem
vier, og heyta þeyr suo a þeyrra tungu: - 1. Basar jum þad er sunnu-
dagur: - 2. Basar ertisi: - þad er manudagur: - 3. salle: - þad er þridiu-
dagur: - 4. sarschamtia: þad er midkudagur: - 5. vescemba: - þad er
fymtudagur: - 6. Junar: - þad er fpstudagur: - huorn þeyr hallda helg-
ann: - 7. suma ertis: - þad er laugardagur: - Og hier med endast sid-
venia þeyrra tyrkianna, so mijked sem eg hefe heyrtt og lesed"17:
VI. Lokaorð
í upphafi greinar er stuttlega vikið að víðfeðmi og skipulagi Tyrkja-
veldis á 17. öld og skýrt lítillega frá Tyrkjaráninu á íslandi 1627 og
prentuðum heimildum um það. í óprentuðum bréfabókum Gísla
Oddssonar Skálholtsbiskups (d. 1638) eru varðveitt allmörg bréf um
vandræði þeirra í Vestmannaeyjum sem eftir ránið sátu sviptir maka en
vildu fjölga sér og urðu því að giftast á nýjaleik. Drepið er á hið helsta
í þessum bréfum og birtar glefsur úr þeim og prentaðir vitnisburðir um
afdrif hertekinnar konu, Önnu Jasparsdóttur.
Minnt er á fordóma sem um aldir hafa einkennt skrif kristinna lær-
dómsmanna um múhameðstrú og siði Tyrkja og fram koma í íslenskum
handritum. Bent er á dæmi frá 1663 úr bréfabók Brynjólfs Sveinssonar
Skálholtsbiskups um að kennimenn óttuðust að alþýðu dreymdi ævin-
týri sem biðu þeirra manna sem lentu í ánauð hjá Tyrkjum og vísar það
dæmi ef til vill til þess að alþýðumenn hafi ekki blindandi samsinnt
yfirboðurum sínum og lærðum mönnum sem af kappi predikuðu
Tyrkjahatur108 til varnar sinni kristnu trú. Ljóst má greina þessa óvild í
þýðingu á riti eftir Hans Hansen Skonning sem til er í íslenskum hand-
ritum og í ritkorninu í AM 555 b 4to sem mun þýðing á eldra erlendu
lærdómsriti. Frásagnir þeirra herteknu sem komu aftur úr hinni þrif-
legu Alsírborg og þekktu sætabrauð hennar og steikur, gjafmildi
Tyrkja og gamansamar samræður þeirra, gætu hafa kynt undir drauma
íslenskrar alþýðu um ævintýri í Afríku. Birt er eftir AM 124 8vo lýsing
og hier med endast - lesed] og hiermed endast tijrkiana siduenia 583.
Tyrkjaránið á íslandi 1627, XI-XXII.