Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.05.2012, Blaðsíða 9

9
Þegar fjallað skal um krísu, kirkju og nútímann er mikilvægt að gefa þess-
um hugtökum afmarkaða merkingu. Hugtakið krísa á rætur að rekja til
gríska orðsins krisis sem hefur ýmis merkingarsvið sem lúta að aðgrein-
ingu, ákvörðun, dómi, úrslitum eða kjarna máls. Almenn merking orðsins
er aftur á móti straumhvörf eða aðstæður sem móta alla frekari þróun á
ákveðnu sviði til langs eða skamms tíma. Hér verður gengið út frá þeirri
merkingu.
Kirkjan er trúarleg, menningarleg og samfélagsleg stofnun sem stöðugt
er í víxlverkandi sambandi við önnur sambærileg fyrirbæri. Stundum er
þessi víxlverkun jákvæð eða í jafnvægi. Stundum eru þó átök milli kirkj-
unnar og trúarlegs, menningarlegs og samfélagslegs umhverfis hennar.
Stundum gætir líka átaka innan kirkjunnar sjálfrar. Í tveimur síðarnefndu
tilvikunum má líta svo á að kirkjan sé í krísu. Þó má líta svo á að ekki síst
lútherska kirkjan hafi þróað sérstaka „krísu-guðfræði“ sem feli í sér að
kirkjan sé stöðugt í aðstæðum sem a.m.k. öðrum þræði megi líta á sem
krísuástand.1 Hefur þetta verið talinn snar þáttur í hugmyndum Marteins
Lúthers og er lýst með yrðingunni ecclesia semper reformanda (est). Róttæk
endurskoðun sem rís undir heitinu reformation er krítísk í sjálfri sér. Hér er
litið svo á að í sögulegu samhengi sé ekki merkingarbært að atvikalýsingin
„kirkja í krísu“ sé viðhöfð um líf og starf kirkjunnar í langtímasamhengi
heldur verði að takmarka það bæði í tíma og rúmi.
Sem dæmi um krísutímabil í sögu kirkjunnar má benda á það skeið er
kristnin klofnaði frá gyðingdómi á 1. og 2. öld. Þá greindi tvo arma kristn-
1 Sjá í þessu sambandi grein Sigurjóns Árna Eyjólfssonar annars staðar hér í Rit-
inu.
Ritið 2/2012, bls. 9–32
Hjalti Hugason
Kirkja í krísu
Íslenska þjóðkirkjan mætir nútímanum