Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.05.2012, Blaðsíða 210

210
eins og draugur í nýskólaspeki 19. aldar. Vissulega var heimsmyndin að
einhverju leyti ónothæf en eftir stóð að textarnir tjáðu mikilvægi hins nátt-
úrulega heims frammi fyrir Guði. Afleiðu- og rökfærsluháttur hinna guð-
fræðilegu rita, sem þjónaði kirkju sem lagði sífellt meira upp úr lögfræði,
kom þó í veg fyrir að alvöru tengsl mynduðust milli hins nýja vísindaheims
og guðfræðinnar. Tilraunum hugsuða á borð við Teilhard de Chardin til
að tengja þróun jarðar trúarlegri kenningu var enn sem fyrr mætt með
kirkjulegri fordæmingu og þöggun.26
Annað Vatíkanþingið markar þáttaskil í þessari sögu innan kaþólskrar
guðfræði, þá hófu menn að beina sjónum að samtali við heim nútímans
og leggja áherslu á samræður milli kirkjudeilda og trúarbragða. Í stað þess
að tengjast þeirri kristnu guðfræðihefð sem hafði megnað að halda í við
vísindalegar framfarir, hneigðist kaþólsk guðfræði inn á svipaðar brautir
og guðfræði mótmælenda, sem vegna þrýstings frá hinum stóru „sólum“
(lat. solas) siðbótarinnar – Kristur einn, trúin ein, náðin ein, Ritningin ein –
hverfðist mjög um manninn og stöðu hans í heiminum. Sem svar við hinni
kvíðablöndnu spurningu siðbótarinnar: „Hvernig finn ég náðugan Guð?“
birtir opinberunin miskunnsaman Guð, sem lýtur að okkur, syndugum
mönnum, og réttlætir okkur í Kristi. Þannig verður vitund einstaklings-
ins staðurinn þar sem hann mætir Guði, þeim Guði sem huggar óttaslegna
samvisku með loforðinu um náð í Kristi. öll guðfræðileg áhersla hefur færst
yfir á manninn.
Í upphafi siðbótartímans viðgengst þó áfram alljákvæð sýn á sköp-
unarverkið. Kalvín skrifaði til dæmis að Guð hefði á svo greinilegan og
sláandi hátt greypt guðlega dýrð í verk sköpunarinnar að „hvert sem þú
beinir sjónum þínum, þá er hvergi sú ögn af heiminum þar sem ekki má
sjá a.m.k. einhvern hluta skínandi neista dýrðar hans“ þrátt fyrir að synd-
arinnar vegna þurfum við samt að horfa í gegnum Ritninguna til þess að
sjá þetta að fullu.27 Farvegur mótmælendaguðfræðinnar liggur samt til
aukinnar afneitunar á öllu sem gæti líkst náttúrulegri guðfræði ka þólskra
og tengslum hennar við verkaréttlætingu. Mannleg náttúra í fallvaltleika
26 Pierre Teilhard de Chardin, The Phenomenon of Man, New York: Harper, 1959; The
Divine Milieu, New York: Harper, 1960; Hymn of the Universe, New York: Harper
and Row, 1965; sjá Wildiers, The Theologian and His Universe, bls. 188–212.
27 John Calvin, Institues of the Christian Religion, þýðing eftir John Allen, Philadelphia:
Presbyterian Board of Christian Education, 1936, 1.5.64. Svipuð viðhorf koma fyrir
hjá Marteini Lúther, Lectures on Genesis, 1.–5. kafla, og Luther’s Works, vol. 1, ritstj.
Jaroslav Pelikan, Saint Louis: Concordia Pub., 1958 og í síðari tíma anglikönskum
ritum.
ELIZABETH A. JOHNSON