Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.05.2012, Side 7

7
ingar konunglegrar einveldisstjórnar fram á fjórða áratug 19. aldar. Fram
til stofnunar heimastjórnar á Íslandi beittu leiðtogar sjálfstæðisbarátt unnar
sér gegn uppgjöri við kirkjuskipan og guðfræði einveldisins. Síðustu ára-
tugi 19. aldar kraumaði ólga undir yfirborðinu en ekkert uppgjör átti sér
stað fyrr en frjálslynda guðfræðin kom fram á fyrsta og öðrum áratug 20.
aldar og náði undirtökunum í kirkjunni á fáeinum árum. Á þriðja áratug
20. aldar braust fram ný kirkjukrísa út af afstöðunni til spíritismans. Þar var
tekist á um það hvort hefði meira vægi sem frelsunarleið kristinnar trúar,
stofnunin eða andinn. Þetta atriði telur Pétur kristallast í guðfræðilegum
deilum Jóns Helgasonar biskups og Haralds Níelssonar prófessors, deilum
sem mögnuðust svo að við lá að þjóðkirkjan klofnaði. Andinn og persónu-
leg reynsla var kjarninn í boðun og starfi Haralds en fyrir Jóni Helgasyni
var það stofnunin sem var hinn eini réttmæti rammi kristins trúarlífs.
Í heftinu eru birtar fjórar greinar utan þema. Benedikt Hjartarson
fjallar um yfirlýsingar evrópsku framúrstefnunnar og galdratrú í rússnesk-
um fútúrisma og symbólisma. Björn Ægir Norðfjörð veltir upp kostum
þess og göllum að skilgreina kvikmynd á borð við The King of Kings sem
Jesúmynd. Heiða Jóhannsdóttir beinir sjónum að fyrstu bresku fræðslu-
myndunum sem ætlað var að stuðla að forvörnum gegn kynsjúkdómum.
Og Alda Björk Valdimarsdóttir og Guðni Elísson fara ofan í saumana á
útrásardraumum Hallgríms og draga fram á hvaða hátt þeir beinast að
íslensku listalífi og greinast frá algengari yfirlýsingum stjórnmálamanna
og fjármálagreifa um efnahagsvöxt.
Í þetta sinn er birt þýdd grein eftir kaþólska guðfræðinginn Elizabeth
A. Johnson sem ber heitið „Glötun og endurheimt sköpunarverksins í
kristinni hefð“ og er sú unnin upp úr fyrirlestri sem hún hélt á ráðstefnu
guðfræðinga um náttúru- og umhverfismál skömmu fyrir árið tvö þúsund.
Guðfræðingar hafa um hríð beint sjónum að náttúrunni og eyðingu henn-
ar og telja sig hafa ýmislegt fram að færa inn í þann málaflokk. Gegn hefð-
bundinni, mannmiðlægri kristinni guðfræði boðar Johnson það sem kalla
má lífhyggjuguðfræði og siðfræði. Lífhyggjan leggur áherslu á að náttúran
og lifandi verur aðrar en maðurinn hafi líka sjálfstætt gildi. Johnson telur
að efla þurfi velferð dýra og lífríkisins í heild. Þessa skoðun, að allt lífríkið
hafi sjálfstætt gildi, má að hennar mati rökstyðja út frá kristinni sköp-
unartrú: Ekki aðeins allir menn, heldur allt líf er skapað af Guði. Allt líf er
gott í sjálfu sér, ekki bara líf mannsins.
Sólveig Anna Bóasdóttir og Þröstur Helgason
KIRKJA OG KRÍSUR – Í FORTÍð, NúTÍð OG FRAMTÍð