Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.09.1994, Side 111

Píslarsaga og Passíusálmar
Píslarsagan í samlestri Bugenhagens var þýdd á dönsku árið 1539 og
Oddur Gottskálksson þýddi hana á íslensku árið 1545. Þýðing hans kom
fyrst út í Kaupmannahöfh tveim árum eftir dauða hans eða árið 1558.
Utgáfa Odds á píslarsögunni nefhist:
Historian pínunnar og upprisu Drottins vors Jesú Christí út af fjórum
guðspjallamönnum af D. Johanni Bugenhagen Pommerano að nýju með
athygli saman lesin — þar með eirnenn eyðing og niðurbrot Jerúsalem-
borgar og allra Gyðinga lýðs hið stuttlegasta handtéruð og yfirskoðuð en
á norrænu útlögð af mér Oddi Gottskálkssyni árum eftir Guðs burð MD
XLV.
Samantekt Bugenhagens miðast við dymbilviku. Formálinn fjallar um
forherðingu Gyðinga og að honum loknum hefst frásögnin í Betaníu á
frásögunni um uppvakningu Lasarusar (Jh 11). Síðan er greint frá innreið
Jesú í Jerúsalem og atburðum pálmasunnudags. Lestrimnn er raðað á
daga dymbilvikimnar eftir atburðum þeirra daga fram á skírdag. Innskot
er í frásöguna sem nefnist „imdirvísim út af páskahátíðinni“.
Frásagan sem tilheyrir skírdegi greinir frá heilagri kvöldmáltíð, fóta-
þvotthnnn, skilnaðarræðunum og æðstaprestsbæninni og að henni lokinni
er fyrirsögnin: „Nú eftirfylgir historian framleðis.“ Er þar greint frá út-
göngunni í grasgarðinn eftir lofsönginn, yfir um Kedron. Þar átti lestminn á
langa fijádag að heQast samkvæmt fyrirmælum Ordinansíunnar.
Upprisufrásagan fylgir svo píslarsögunni og loks kemur frásagan af
eyðingu Jerúsalem.
í útgáfu Bugenhagens eru útleggingar á milli kaflanna og útskýringar á
einstökum atriðmn. Svona skýringar eiga sér hliðstæður í öðrum útlegging-
um píslarsögunnar jafnvel frá því á miðöldmn og það heyrast endurómar
þeirra sumra í Passíusálmunum. Grasgarðspínan er t.d. útskýrð með
skírskotun til Adams: „í grasgarðhunn þá upp hefst það verk vorrar endm-
lausnar og sáluhjálpar, því að í grasgarðinum mðmn vér fortapaðir." Þessi
útlegging bergmálar í 2. og 3. Passíusálmi. Afneitun Pétms er útlögð
þannig, að Pétm hafi reitt sig á mátt sinn og megin og notar Hallgrímur
hka þá skýringu í 1. Passíusálmi.
í útskýringmn Bugenhagens er víða eins og gæti nokkurrar andúðar í
garð Gyðinga. Shkt var algengt í píslarhugleiðingum á miðöldiun. Það er
hins vegar eins og Bugenhagen setji shka kafla beinlínis til aðvörunar
lesendum og fjalli um samtímaatbmði. Þannig er t.d. mn frásöguna af því,
þegar Pétm sneið eyrað af Malkusi, þjóni æðsta prestsins. Það er útskýrt
þannig, að biskupar og þeirra þjónar hafi nú misst hægra eyrað og hæfi-
leikann til að meðtaka Guðs orð.
109