Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.09.1994, Side 159

ÚtafEdens fold
Sælutímar púrítana hófust 1649 þegar Karl fyrsti kommgur var tekinn
af lífi og þeir komust til valda. Milton varði aftöku konungsins. Hann ritaði
greinar til vamar málstaðnum. En áratug síðar misstu þeir völdin þegar
Karl annar konungur komst til valda 1660.
Þá sneri Milton sér aftur að ljóðagerð af krafti og samdi öll merkustu
verk sín það sem hann átti eftir óhfað.
Hann samdi Paradísarmissi á árunum 1658 til '65 og tveim árum
síðar birtist verkið á prenti. Skömmu síðar sendi Milton frá sér söguljóðið
Paradísarheimt um hjálpræðisverkið og er það eins konar framhald
Paradísarmissis.
í einkabfi átti Milton við mótlæti að stríða. Arið 1642, þegar hann var
33, ára giftist hann sautján ára stúlku, Mary Powell að nafni. Hún fór frá
homnn eftir fáeinar vikur en sneri aftur til hans nokkmm árum síðar, hún
lést 1653. Þau áttu þrjár dætur. Önnur kona Miltons varð ekki langlíf,
hún féll frá eftir 15 mánaða sambúð en þriðja konan lifði hann.
Meðal þeirra ritgerða sem Milton skrifaði var bók mn trúfræði sem
kom út skömmu á undan Paradísarmissi. Það er bókin Um hina kristnu
kenningu. Hún er að nokkm leyti til skýringar á trúarlegum viðhorfum í
Paradísarmissi. í trúfræðinni fer því Qarri að Milton fylgi kenningum
púrítana út í æsar. Viðhorf hans þykja allfijálsleg þar sem hann fer
iðulega sínar eigin leiðir þótt hann styðjist við rit siðbótarmannanna
Lúthers og Kalvíns. Þar þykja fara saman í nokkuð sérkennilegum
hlutföllum röksemdir fyrir sterku stjómarfari og eindreginni einstak-
lingshyggju þar sem frelsi mannsins er virt til hins ítrasta.
I ritum sínum um hjónaskilnað leggur hann áherslu á frelsi kristins
manns, að fyrir endm-fæddmn manni gildi lögmáhð ekki heldur aðeins
náðin og í raun séu öll boð og bönn honmn óþörf. Að hans skilningi er
hjónabandið ástarsamband tveggja einstaklinga en ekki borgaraleg
stofnun. Hjónin þmfa að eiga vel saman andlega, geri þau það ekki sé
enginn grundvöllur fyrir hjónabandi. Og ekki sé rétt að þvinga fólk ti.1 að
búa saman sem elskar ekki hvort annað. Þessi sjónarmið mðu til þess að
margir flokksmenn Miltons litu á hann sem siðlausan fríþenkjara. Ritin
sem hann skrifaði um hjónaband og skilnað komu út á tímabilinu þegar
vandræðin mihi hans og Mary Powell vom sem mest.2
^ Eftirfarandi verk hafa verið notuð til hliðsjónar um ævi Miltons og um
túlkun á Paradísarmissi: Northrop Frye: The Return of Eden. On Miltons
Epics. Toronto 1965 (endurprentuð 1975). Frank Kermode: „Adam
Unparadised". í Milton. Paradise Lost. A Casebook. Edited by A.E.Dyson
and Julian Lovelock. London 1973. John Milton. Complete Poems and
Major Prosa. Edited by Merritt Y. Hughes. Indianapolis 1980. Christopher
157