Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.09.1994, Side 243

Trú og siðferði í íslenskum barnabókum
f félagahópnum nýja er um að gera að vera töff, þar ríkja hörðu gildin:
að vera duglegur í íþróttum og leikjum og líða engan aumingjaskap.
Bjartmar htli bróðir fellur illa inn í það munstur, hann er svolítið skrítinn
en yndislegur strákrn-, og verst hður Ella Palla þegar Garðar hefm- fengið
hann til að baktala Bjartmar - þá fmnst Ella Palla hann vera Júdas.
Einnig kvelst hann af samviskubiti þegar hann horfir á strákana beita
Eyþór bekkjarbróður sinn ofbeldi og lætur eins og hann sjái það ekki.
Alvarlegasta spumingin sem hann glímir við er hin sígilda „á ég að gæta
bróður míns?“ Elli Palh hefur ekki sjálfstæðan vilja, hann vill vera eins og
hinir og kúgar góða strákinn í sér í trássi við betri vitund. Klofinn milli
tveggja heima.
Þessi innri barátta gerir Ella Palla að lokum fárveikan. Hann getur
ekki svarað samviskuspumingum á fullnægjandi hátt eða valið milh hinna
gömlu og nýju gilda; eina leiðin út er að hverfa: „Skyldi ég sleppa við að
fara [með fótboltaliðinu til útlanda] ef ég dett niður dauður í nótt?‘ hugsar
hann. Það er dæmigert að engan fullorðinn grunar neitt um þessa
átakanlegu tilfinningalegu kúgun sem drengurinn berst við.
Elli Palli leysir loks hnút þjáningarinnar með því að taka á sig
skylduna að gæta bróður síns og meðbróður og mæta fulltrúum hörkunnar
af einurð og hreinskilni. Sú ákvörðun verður afdrifarík. A æðislegum flótta
undan ofsóknarmönnmn sínum, hörðustu áhangendum hinna hörðu gilda,
fótbrotnar Elli Palli. En hvílíkur léttir að skipta á ósýnilegum en
mannskemmandi innri kvíða og fótbroti sem allir geta séð og vorkennt
honum. Sætu stelpumar geta meira að segja skrifað kveðjur á gipsið! Elh
Palli sigrast á þjáningu sinni með auknum siðferðisþroska og sjáffstæðu
siðferðilegu uppgjöri.
(5) Lausn siðferðisvandans er fullkomlega jarðnesk en höfundur skilm-
ekki eftir neinn vafa mn að átök um gildismat og sjáffstæði persónuleikans
em í alvöru og þar verður maður að vera reiðubúinn til að fóma að minnsta
kosti fæti.
Brak og brestir
Brak og brestir eftir Elías Snæland Jónsson kom út 1993 og segir frá
Hákoni, 15 ára reykvískimi dreng sem hefur leiðst út á vafasamar brautir,
meðal annars hefur hann tekið þátt í innbrotum til að fjármagna
spilakassafíkn sína. í sögubytjun verður pabbi hans atvinnulaus en fær
tímabundna vinnu á Akureyri (sem er auðþekkjanleg þó að bærinn sé ekki
nafngreindur) og þangað fljdjast þeir feðgar. Hákon byijar í skóla og
241