Skagfirðingabók - 01.01.1992, Qupperneq 64

SKAGFIRÐINGABÓK
að gera efnið nákomnara lesandanum. Ef einhverjum þykir of
mikið dvalið við dauðastríð biskupanna, er þess að geta að í ævi-
ágripum þeirra er oft ítarlegust frásögn af banalegunni og and-
látinu. Það var talið skipta miklu máli hvernig fólk dó og hvað
það sagði á banastundinni; því að „þegar endinn svo er góður,
þá er allt gott“, eins og sagt var í líkræðu yfir Jóni Teitssyni
biskupi árið 1781.1
Hér verður ekki lýst siðvenjum við jarðarfarir, enda má vísa
til annarra rita um þau efni.2 Þess skal þó getið, að í kristnum sið
hefur verið algild regla að grafir snúi í austur og vestur og
höfðalagið til vesturs. Þetta er byggt á þeirri trú, að í morgun-
skímunni á dómsdegi átti Kristur að birtast í austri eins og rís-
andi sól, og hinir dauðu að rísa úr gröfum sínum. Ef höfðalagið
sneri í vestur var tryggt, að þeir stæðu þá rétt andspænis dómara
sínum.
Eins og fram kemur í sumum áletrunum hér á eftir, trúðu
menn því, að á dómsdegi myndu beinin íklæðast holdinu á ný.
Upprisan úr gröfunum var því ekki bara andleg heldur einnig
líkamleg. Steinn biskup Jónsson og kona hans eru t.d. sögð
„bíða hér endurlífgunar holdsins“. Trúin á hina líkamlegu upp-
risu hefur líklega gert fólk meira vakandi fyrir nauðsyn þess að
halda beinum framliðinna saman. Margar gamlar draugasögur
snúast einmitt um það, hvað gat gerzt ef út af því var brugðið.
Sabinsky og aðrir þeir sem unnu að byggingu steinkirkjunnar
1757-63, virðast hafa verið alveg lausir við þennan ótta, a.m.k.
var mikil óreiða á beinum þeim, sem komu í ljós undir gólfi
kirkjunnar árið 1988, en þeim hafði greinilega verið rótað á
byggingartímanum.
Aðeins fólk af helztu höfðingjaættum fékk að hvíla undir
kirkjugólfi í höfuðkirkjum. Ætíð var eftirsótt að komast í þann
hóp útvaldra, auk þess sem gröfinni var þá síður raskað og
himnavistin jafnvel talin tryggari. En þetta kostaði sitt, því að
grafstæði innan kirkju munu hafa verið dýr. Þannig segja annál-
ar, að Þorlákur Skúlason biskup hafi gefið kirkjunni fyrir leg
62