Skagfirðingabók - 01.01.1996, Qupperneq 43

GUÐRÚN ÓLAFSDÓTTIR Á BJARNASTÖÐUM
Þegar kom fram á síðasta áratug aldarinnar stilltust náttúruöfl-
in og veðrátta snerist til hins betra með góðæri um nokkurra
ára skeið en á fyrstu árum 19. aldar urðu enn mikil harðindi.
Þetta var tímabil hnignunar og síðan endaloka fornfrægra
stofnana. Biskupsstólarnir og skólarnir á Hólum og í Skálholti
lögðust af, stólsjarðirnar voru seldar og sjálft alþingi lagði upp
laupana. I öðrum löndum hrikti líka víða í stoðum hins gamla
skipulags. Nýlendur Breta í Norður-Ameríku brutust til sjálf-
stæðis, byltingin mikla skók Frakkland, Napóleon Bónaparte
rændi þar völdum og þegar dró að lokum 18. aldar logaði Evr-
ópa í ófriði sem átti eftir að standa linnulítið til 1815.
Á seinni hluta hinnar óblíðu 18. aldar djarfaði þó fyrir nýj-
um degi í sögu Islendinga. Upplýsingarstefnan ruddi sér til
rúms og bæði hérlendir höfðingjar og stjórnvöld í Kaupmanna-
höfn urðu til muna sinnumeiri um hag landslýðs en áður hafði
verið. Ymsar tilraunir voru gerðar almenningi til hagsbóta og
framfara, flestar að vísu árangurslitlar en báru þó í sér vísi
meiri tíðinda. Ein mesta nýlundan var stofnun landlæknisemb-
ættis árið 1760. Betur tókst til um þessa nýjung en margar
aðrar og olli því ekki síst að til hins nýja embættis réðst ein-
arður framfara- og mannkostamaður, Bjarni Pálsson (1719-
1779). Bjarni var Fljótamaður að móðurætt og um skeið heim-
ilisfastur í SkagaFirði.
Anno 1779 - haustdagur í Viðvík
Eitt af mörgum framfaramálum sem Bjarni Pálsson beitti sér
fyrir af miklum áhuga og atorku var menntun ljósmæðra.
Fyrstu konurnar sem luku ljósmæðraprófi hér á landi útskrif-
uðust hjá Bjarna 1761, aðeins ári eftir að hann tók við land-
læknisembætti. Á rúmlega nítján ára embættisferli hans, frá
18. mars 1760 til 8. september 1779, gengust 22 konur og
einn karl undir próf í ljósmóðurfræðum hér á landi. Áhrif
Bjarna í þessu efni má m.a. marka af því að næstu nítján árin
41